Skírnir - 01.04.1994, Side 37

SKÍRNIR
AÐ SYNGJA Á ÍSLENSKU
31
flóknasta skrúð til að koma til skila upplýsingum sem hægt hefði
verið að segja á einfaldan og skýran hátt, eins og við þekkjum
víða úr Eddukvæðunum? Að vísu hefur sá þröngi og fróði hópur
sem dróttkvæðin voru upphaflega ætluð, vitað heldur meira um
innihaldið eftir fyrstu heyrn en við, en útilokað er að þau hafi
alltaf verið auðskilin. Gátan eða dularmál eru áberandi í smekk
miðalda. I raun geymir allt það sem ort er mörg lög merkingar og
ekkert eitt þeirra er nauðsynlegra „skilningi" á kvæðinu en ann-
að, enda felst það að skilja kvæði ekki aðeins, og ekki fyrst og
fremst í því að geta endursagt efni þess.
Það er með dróttkvæðið eins og tónverk: Við þurfum ekki að
greina eða bera kennsl á alla hlutana sem mynda það til að njóta
þess.
3) Kenningarnar þykja vitna um yfirlæti og sjálfsánægju
skáldanna í tilgangslausum leik að orðum. Þetta er þegar hrakið
hér á undan. Það er ekki svo að höfundur telji sig mælskan þótt
hann segi „kvasis dreyri“ í stað orðsins „skáldskapur". Skáldið
notaði mikið af þekktum kenningum, eða vísaði í þekktar sagnir
við myndun þeirra og því felst lítið skáldskapargildi í kenning-
unni sjálfri. Hún er sjaldnast mælska mælskunnar vegna, heldur
aðeins ein af þeim mögulegu rósum sem rísa á gefnum grunnfleti.
Hún er hvorki tilgangslaus í forminu né leikur að orðum, og er
allra síst aðeins til að segja það í tveimur orðum sem hægt er að
segja í einu. „Markar drottinn“ er ekki til að segja „konungur“
heldur til að leika hljóm sem tekur þátt í myndum formsins á
grunntóninum „konungur". Að lá skáldunum þetta jafngildir því
að segja tónskáldi miðalda að vera nú ekki með þessa samhljóma,
að neðsta nóta hljómsins sé alveg nóg.
Illur þokki okkar á kenningum á sér þó sögulegar ástæður.
Þegar við rýnum í eitthvert tímabil fortíðarinnar setur sagan milli
þess og okkar alls kyns kám á sjónglerið. Þannig er um kenning-
arnar að þegar þær eru teknar úr því samhengi sem þær myndast
í, þegar þær eru ekki lengur hluti af fjölskrúðugri mósaík en eru
notaðar einfaldlega til að tákna innihaldið (til að segja það í tveim-
ur orðum sem hægt er að segja í einu), þá týnast allir töfrar þeirra.
Þær verða ekki annað en hortittir. Þetta gerðist í rímnakveð-
skapnum og spillti hann mjög smekk okkar svo að kenningar