Skírnir - 01.04.1994, Qupperneq 60

54
HERMANN PÁLSSON
SKÍRNIR
þeim formála sem fyrr var sagður.19 Síðan drap Jökull meri eina
og opnuðu hana hjá brjóstinu og færðu á súluna og létu horfa
heim á Borg“ (ÍF 1939, 91). Egill snýr hausnum í áttina að megin-
landi Noregs, en þeir Jökull beina níðinu að Borg.
í Eglu og Vatnsdœlu er beitt bæði tréníði og tunguníði,20 en
hitt tíðkaðist einnig að láta tréníðið eitt duga. Akvæði Grdgásar
hljóða á þessa lund: „Ef maður gerir manni níð og varðar fjör-
baugsgarð. En það eru níð ef maður sker manni tréníð eða rístur
eða reisir manni níðstöng [...].“ (1852-83, Ia:182-83) í Reykdælu
er maður beðinn að reisa upp ás „og skera á karlhöfða á endan-
um“, tilteknum manni til svívirðingar, en þar er engra orða né
rúna við getið (IF 1940, 228). Tréníð gefur ergi í skyn, eins og
fram kemur í Bjarnar sögu Hítdælakappa (IF 1938, 154-55) og
Gísla sögu (ÍF 1943, 10).
Formælingar Egils og níðstöng styrkja mjög þá hugmynd að
hann hafi kunnað ýmislegt fyrir sér í fjölkynngi, hvort sem hann
hefur numið slík fræði í æsku að Brák fóstru sinni ella þá af öðru
vísindafólki eftir að hann náði þroskaaldri.
V. Rúnafræði
Ynglinga saga lýsir töframætti Óðins og þeirri snilld sem hann
bjó yfir: „Allar þessar íþróttir kenndi hann með rúnum og ljóð-
um þeim er galdrar heita" (IF 1941, 19). Af Hávamálum má
einnig ráða að Óðinn hafi numið rúnir til galdra, enda mun rún-
um hafa verið beitt í slíku skyni um langan aldur. Síðan rúnarist-
urnar í Björgvin urðu kunnar hefur fólki gengið miklu betur en
áður að sætta sig við þá gömlu hugmynd að rúnir gegndu sund-
19 Þetta er tilvísan til ummæla Jökuls fyrr í sögunni þegar þeir Finnbogi og Berg-
ur höfðu skorað á Jökul og Þorstein til hólmgöngu: „[...] enda kom þú nú til
hólmstefnunnar ef þú hefir heldur hug manns en merar. En ef nokkurir koma
eigi skal þeim reisa níð með þeim formála að hann skal vera hvers manns níð-
ingr og vera hvergi í samlagi góðra manna, hafa goða gremi og griðníðings
nafn“ (ÍF 1939, 88-89).
20 Báðar tegundir níðs eru nefndar í Gulaþingslögum: „Engi maður skal gera
tunguníð um annan né tréníð“ (Norges gamle Love 1846-85,1:5).