Skírnir - 01.04.1994, Page 109
SKÍRNIR
HAUSKÚPAN OG BEININ í EGILS SÖGU
103
dómur sem veldur stækkun beina en virðist ekki vera orsökin
fyrir vandræðum Egils. Meðal annarra ástæðna er langlífi Egils og
forfeðra hans sem er miklu meira en sú tiltölulega skamma ævi
sem þessi sjúkleiki venjulega heimilar. Æsavöxtur orsakast af of-
framleiðslu vaxtarhormóna sem stafar af æxli eða einhverjum
öðrum afbrigðileika í heiladingli. Þótt hin sýktu bein séu venju-
lega þung og stór er yfirborð þeirra ekki óreglulegt; ennfremur
skaðar þessi sjúkleiki ekki heilataugarnar. Hann skýrir því ekki
önnur vandkvæði sem þjáðu Egil: missi heyrnar, sjónar og jafn-
vægisskyns. Innlægur ennisbeinsauki (hyperostosis frontalis
interna) er einnig útilokaður því hann finnst einkum í konum og
það sem meiru varðar, hann stækkar ekki hauskúpuna.
Trefjarangvöxtur (fibrous dysplasia) veldur stjórnlausum og
afbrigðilegum beinvexti en þessi sjúkdómur gerir ekki hauskúp-
una þykkari og leggst einkum á börn og ungt fólk. Annan sjúk-
leika, beinmergsherðingu (osteopetrosis), mætti e.t.v. greina í til-
felli Egils. Einkenni þessa sjaldgæfa, genbundna sjúkdóms eru
mjög lík einkennum Pagetssjúkdóms; hann veldur óeðlilegri þétt-
ingu beina og, í börnum, þrýstingi á heilataugarnar sem leiðir til
heyrnarleysis og blindu. Hins vegar stækka beinin ekki né aflag-
ast verulega heldur einkennist þessi sjúkdómur af stökkum bein-
um sem brotna auðveldlega en það einkenni er ekki til staðar í til-
felli Egils. Stökkvinn sem tengist beinmergsherðingu er almennt
ólíkur formgerðareinkennum pagetískra beina. Hin síðarnefndu
brotna auðveldlega68 en einkum langsum eftir yfirborðinu. I sí-
gildri framsetningu James Pagets er styrk pagetískra beina lýst á
þennan hátt: „Limirnir, hversu aflagaðir sem þeir eru, haldast
sterkir og færir um að styðja líkamann."69
Frammi fyrir þessum læknisfræðilegu upplýsingum um bein
getum við sem best einbeitt okkur aftur að einu afgerandi atriði:
Þegar höfundur sögunnar endursegir atvikið um beinin ætlaðist
68 Sjúkleg brot verða einkum í beinum neðri útlima sem bera þunga, svo sem á
lærlegg, neðan lærhnútu og á sköflungi. (Merkow og Lane, „Paget’s Disease
of Bone“, bls. 174).
69 Woodhouse, „Historical and Epidemological", bls. 54.