Skírnir - 01.04.1994, Side 201

SKÍRNIR
UM LOK SÖGUNNAR
195
stéttaágreiningur hefur í raun verið leystur á Vesturlöndum, að á-
liti Fukuyamas. Kojéve hafi t.d. talið að Bandaríkin væru nánast
stéttlaust þjóðfélag í anda Marx. Astæður efnahagslegs misréttis,
segir Fukuyama, liggja ekki í lagalegri og félagslegri gerð þjóðfé-
lagsins, sem er í grundvallaratriðum byggt á jafnrétti og tekju-
jöfnun. Andstæðurnar eiga rætur að rekja til menningarlegra og
félagslegra einkenna þjóðfélagshópanna og eru arfur frá fyrri
tíma. Fukuyama telur rénandi stéttaátök hafa dregið úr áhrifa-
mætti kommúnismans sem sé nú minni en fyrir fyrri heimstyrj-
öld og þeir sem trúa því að sósíalisminn verði óhjákvæmilega ráð-
andi í framtíðinni standi að mestu utan raunverulegrar stjórn-
málaumræðu. Fukuyama telur að sósíalisminn hafi aldrei verið
sérlega líklegur til að hasla sér völl í ríkjum við Norður-Atlants-
haf og hafi á undanförnum áratugum einkum þrifist utan þess
svæðis. Mestu hugmyndafræðilegu umskiptin á undanförnum
áratugum hafi átt sér stað utan Evrópu og þá sérstaklega í Asíu.
Fukuyama bendir á að Japan hafi tekið forystuna í þeirri
neyslumenningu sem hefur orðið einkenni hins altæka, einsleita
ríkis. Þar séu helstu skilyrði fyrir efnahags- og stjórnmálalegri
frjálshyggju orðin svo samofin japönskum hefðum og stofnunum
að viðgangur þeirra sé tryggður um langa framtíð. Eftirsóknin
eftir þessari neyslumenningu hefur, að hans áliti, átt stærstan hlut
í útbreiðslu efnahagslegrar frjálshyggju í Asíu, þótt hún hafi að
vísu gengið hægt. Hann telur að hún hafi þannig undirbyggt þá
stjórnmálalegu frjálshyggju sem fylgt hafi í kjölfarið.
Fukuyama ræðir einnig mögulegar andstæður í trúarbrögðum
og þjóðernishyggju sem frjálshyggjuþjóðfélagið ráði ekki við.
Hann bendir á að erfitt sé að vinna bug á tilfinningalegum tóm-
leika frjálshyggjunnar með úrræðum stjórnmálanna. Nútíma-
frjálshyggja sé söguleg afleiðing þjóðfélaga sem byggðu á trúar-
brögðum en gátu ekki tryggt frið, stöðugleika eða unnt fólki
þægilegra lífshátta. Nú á dögum sé það aðeins múhameðstrú sem
býður upp á ríki sem byggi á klerkaveldi og keppir bæði við
frjálshyggju og kommúnisma. Þjóðernishyggja lýsir sér helst í ósk
um sjálfstæði frá einhverjum öðrum hópi eða þjóð. Þjóðernis-
eða kynþáttahyggja er ekki eitthvert eitt fyrirbæri, og því aðeins