Skírnir - 01.04.1994, Qupperneq 202

196
ANDRÉS SIGURÐSSON
SKÍRNIR
er hægt að tala um hana sem hugmyndafræði á sama sviði og
frjálshyggju og kommúnisma að hún sé skipulögð í anda alþjóð-
legs fasisma.
„Enda þótt ómögulegt sé að útiloka að ný hugmyndafræði
eða að áður óþekktar andstæður skjóti skyndilega upp kollinum í
frjálshyggjusamfélögum virðist ástandið í heiminum nú staðfesta
að grundvallaratriði félagslegrar og stjórnmálalegrar skipunar hafi
ekki þróast ýkja mikið frá árinu 1806“ (bls. 15). Fukuyama telur
að styrjaldir og byltingar í nafni hugmyndafræðilegra andstæð-
inga frjálshyggjunnar hafi í reynd aðeins breitt út altæka, einsleita
ríkið sem hafi haft marktæk áhrif í alþjóðlegum samskiptum.
Endalok marx-lenínismans í Kína og Sovétríkjunum merkir,
að áliti Fukuyamas, að hann gegni ekki lengur neinu sögulegu
hlutverki sem hugmyndafræði. Þegar ekki er til neitt stórt ríki
sem byggir á þessari hugmyndafræði eru hugmyndir marx-
lenínista um að þeir séu framvarðarsveit sögunnar að engu orðn-
ar. Dauði kommúnismans styrkir vöxt „sameiginlegs markaðar" í
alþjóðlegum samskiptum og dregur úr líkum á stórátökum milli
ríkja.
Þrátt fyrir friðsamari heim munu alþjóðleg átök samt eiga sér
stað þar eð heimurinn skiptist enn í sögulegan og eftirsögulegan
hluta. Átök milli sögulegra og eftirsögulegra ríkja geta brotist út
og skærur þjóðarbrota gætu aukist á svæðum þar sem þjóðernis-
barátta hefur ekki verið til lykta leidd. Stórátök munu aðeins eiga
sér stað milli ríkja sem enn eru í greipum sögunnar.
Fukuyama fjallar loks um hinn hugsjónasneydda eftirsögulega
tíma sem hann telur þó að verði ekki mjög frábrugðinn því sem
við erum vön í daglegu lífi. Eftirsögulegur tími mun þó verða
mjög dapurlegur að því leyti að menn verða frumkvæðislausir og
ekki reiðubúnir að fórna sér fyrir nein háleit markmið. Allt snýst
þá um efnahagsmál, endalaus tækni- og umhverfisvandamál og sí-
auknar neyslukröfur. „Á eftirsögulegum tíma verður hvorki til
list né heimspeki, aðeins eilíf varsla í safni mannkynssögunar"
(bls. 18). Að endingu veltir Fukuyama því fyrir sér hvort menn
muni ekki þreytast á leiðindum eftirsögulegs tíma sem verði til
þess að sagan hefjist að nýju.