Skírnir - 01.04.1999, Page 18

12
ATLI HARÐARSON
SKÍRNIR
um verið háðar leyfi stjórnvalda. Almennt má þó segja að með
breytingum á lögum og reglum um fiskveiðistjórnun á árabilinu
frá 1976 til 1990 hafi frelsi almennings til að veiða fisk úti fyrir Is-
landi verið skert.
Þessi skerðing á atvinnufrelsi er um margt hliðstæð þeirri
skerðingu sem menn mega þola þegar tiltekin störf eru lögvernd-
uð, eða sett eru ströng skilyrði um hverjir megi stunda þau. Yfir-
leitt telst slík skerðing á atvinnufrelsi ekki óréttlát ef hún styðst
við lög og er nauðsynleg til að tryggja almannaheill. I 75. grein
stjórnarskrárinnar er þetta orðað svo:
Ollum er frjálst að stunda þá atvinnu sem þeir kjósa. Þessu frelsi má þó
setja skorður með lögum, enda krefjist almannahagsmunir þess.
Ljóst er að sú skerðing á atvinnufrelsi sem menn urðu fyrir með
setningu laga um fiskveiðistjórnun á árunum 1976 til 1990 var
gerð með almennri lagasetningu sem ætla má að hafi þjónað al-
mannahag. Með þessu er ekki sagt að almannaheill hafi krafist svo
mikillar skerðingar á atvinnufrelsi sem af lögum um stjórn fisk-
veiða leiddi. Ef til vill var mögulegt að þjóna hagsmunum þjóðar-
innar jafn vel eða betur með einhverju öðru fyrirkomulagi, sem
leitt hefði til minni skerðingar á atvinnufrelsi.
Það þurfti að koma í veg fyrir ofveiði og skapa skilyrði fyrir
arðbæra útgerð. Hafi verið mögulegt að gera þetta án þess að
skerða atvinnufrelsið jafn mikið og gert var, þá er ekki hægt að
halda því fram að almannahagsmunir hafi krafist þess að frelsi
manna til að hefja útgerð væri skert, eins og raun varð á, og þá
var sú frelsisskerðing sem um ræðir ekki réttlát.
Niðurstaða þessa fyrsta hluta er sú að hæpið sé að fullyrða af
eða á um hvort kvótakerfið sé ranglátt fyrir þá sök að það mis-
muni sjómönnum og útgerðarmönnum innbyrðis. Einnig er erfitt
að fullyrða af eða á um hvort öðrum landsmönnum var mismun-
að með óréttmætum hætti þegar það var tekið upp. Ljóst er þó að
útgerðarmenn hefðu verið órétti beittir ef fiskveiðiheimildum
hefði verið skipt jafnt á milli allra landsmanna og þeir svo þurft
að kaupa réttinn til að veiða. Einnig er ljóst að fullyrðingar um að
útgerðinni hafi verið gefið of fjár með úthlutun aflakvóta 1984