Skírnir - 01.04.1999, Qupperneq 21

SKÍRNIR
ER KVÓTAKERFIÐ RANGLÁTT?
15
væri t.d. að hún kysi fulltrúa sem síðan tæki ákvarðanir um ráð-
stöfun verðmætanna; annar að hafa þjóðaratkvæðagreiðslu í hvert
sinn sem þörf er á að taka ákvörðun um nýtingu eignarréttarins.
Þegar um er að ræða eignir í öðrum skilningi en hinum lög-
fræðilega, eins og til dæmis eign þjóðar á tungu sinni og menn-
ingararfi, er ekki um það að ræða að eigninni sé ráðstafað á sama
hátt og seljanlegum verðmætum, og þá er ef til vill í lagi að tala
um eign án þess að neinn geti ráðstafað henni í nafni eigandans.
Þegar ákvæðið um sameign þjóðarinnar á nytjastofnum í haf-
inu var leitt í lög fylgdi því engin greinargerð um hvernig þjóðin
gæti farið með þennan rétt. Eðlilegast er því að líta svo á að lög-
gjafinn hafi ætlað ríkisvaldinu að vera handhafi hans, rétt eins og
flestra annarra réttinda sem tilheyra þjóðarheildinni. En þótt full-
yrt sé að ríkisvaldið fari með þennan rétt fyrir hönd þjóðarinnar
er ekkert um það sagt hver hann er. Það að rétturinn sé í höndum
ríkisvaldsins segir hvorki af né á um hvort hann er eignarréttur í
hinum þrengsta skilningi eða einhver miklu takmarkaðri réttur.
Sé venjulegum aðferðum við lögskýringu beitt á sameignar-
ákvæðið í 1. grein laga um stjórn fiskveiða hljóta menn að túlka
það á þann veg að það stangist sem minnst á við önnur lög og
annan rétt, t.d. rétt sjómanna og útgerðarmanna. Lögfræðingar
sem um málið hafa fjallað eru flestir þeirrar skoðunar að þetta
sameignarákvæði veiti almenningi mjög takmörkuð réttindi.2 En
þeir eru þó engan veginn á einu máli um hvað það merkir.
í Alþingistíðindum frá 1989-90 er greinargerð fyrir sameign-
arákvæðinu. Þar segir að með því sé:
minnt á mikilvægi þess að varðveita fullt forræði Islendinga yfir henni
[auðlindinni]. Jafnframt felst í þessu sú sjálfsagða stefnumörkun að
markmiðið með stjórn fiskveiða er að nýta fiskistofnana til hagsbóta fyr-
ir þjóðarheildina. Enda þótt frumvarpið byggi á því að fiskistofnarnir
verði skynsamlegast nýttir með því að fela þeim sem daglega starfa að
fiskveiðum víðtækt ákvörðunarvald í þessum efnum má það ekki verða
til þess að með því verði talin myndast óafturkallanlegt og stjórnarskrár-
varið forræði einstakra aðila yfir auðlindinni. Það verður að vera
2 Sjá t.d. Þorgeir Örlygsson 1998, bls. 39 o. áfr., Sigurð Líndal 1998 og Skúla
Magnússon 1997, bls. 612.