Skírnir - 01.04.1999, Qupperneq 27

SKÍRNIR
ER KVÓTAKERFIÐ RANGLÁTT?
21
Þeir sem róa á bátum sínum frá Kópaskeri til rækjuveiða í
Öxarfirði hljóta að hafa ríkari rétt til þessara veiða heldur en
verslunarmenn í Reykjavík eða sauðfjárbændur í Arnessýslu. Sjó-
menn á Kópaskeri fundu rækjuna í Öxarfirði og fólkið sem þar
býr hefur byggt afkomu sína á henni. Það er frekja gagnvart
þessu fólki að segja að allir landsmenn eigi rækjuna í firðinum til
jafns í hinum þrönga lögfræðilega skilningi eignarréttarins. Það á
ekki að þurfa að kaupa sér rétt til að mega halda áfram að vinna
fyrir sér á sama hátt og það hefur gert síðan löngu fyrir 1984.
Þeir sem andmæla kvótakerfinu á þeim forsendum að það
svipti landsmenn, eða þorra þeirra, hluta af því atvinnufrelsis,
sem þeim ber, hljóta að hafa einhverjar hugmyndir um hvers
konar kerfi eigi að koma í stað kvótakerfisins, eða hvaða breyt-
ingar eigi að gera á fiskveiðistjórnuninni. Ein tillaga, sem stund-
um hefur heyrst, er að kvóta skuli ekki úthlutað með skömmtun
heldur skuli ríkið selja hann. Væri þessari leið fylgt út í æsar væri
gengið gegn staðbundnum rétti eins og þeim sem íbúar á Kópa-
skeri hafa til að veiða rækju í Öxarfirði.
Þetta var um staðbundinn rétt heimamanna. Hvað um at-
vinnuréttindi sjómanna og útvegsmanna?
Með atvinnuréttindum er átt við rétt manna til að stunda áfram
þá atvinnu sem þeir hafa framfæri sitt af eða hafa réttindi eða
menntun til. Atvinnufrelsi er hins vegar frelsi manna til að velja
sér starf. Atvinnufrelsi er frelsisréttindi og löggjafa er heimilt að
skerða það, ef almannaheill krefst, án þess að bæta mönnum
skerðinguna á neinn hátt. Atvinnuréttindi eru hins vegar eignar-
réttindi sem njóta verndar eignarréttarákvæðis stjórnarskrárinnar
og löggjafi getur yfirleitt ekki svipt menn atvinnuréttindum án
þess að greiða þeim bætur fyrir. Segja má að atvinnuréttur vegi að
jafnaði þyngra en atvinnufrelsi, enda er mönnum gert meira til
miska ef þeim er bannað að stunda þá vinnu sem þeir hafa lifað af
heldur en ef þeim störfum sem þeir geta valið um (skipti þeir um
starfsgrein) er fækkað um eitt.
Áður en tekið var að takmarka heimildir landsmanna til veiða
í íslenskri lögsögu nýttu sjómenn og útgerðarmenn sér það frelsi
sem allir höfðu til að sækja sjó. Með þessu öðluðust þeir atvinnu-