Skírnir - 01.04.1999, Síða 40

34
GÍSLI PÁLSSON OG AGNAR HELGASON
SKÍRNIR
með sér rétt eins og á almenningum Hardins. Þess vegna ætti að
vera skynsamlegt fyrir handhafa aflaheimilda, eins og Hardin
spáði, að svindla, þótt heildarniðurstaðan kunni að leiða til of-
veiði og hruns. Það er, með öðrum orðum, góð og gild ástæða til
að ætla að vistfræðilegar afleiðingar kvótakerfa í fiskveiðum séu
þvert á spár kenningasmiðanna. Samt er klisjan um vistvæn áhrif
kvótakerfa iðulega endurtekin gagnrýnislaust, eins og um sjálf-
sögð sannindi sé að ræða, bæði meðal fræðimanna og þeirra sem
hafa stjórn fiskveiða með höndum. Svo rík er trúin á mátt einka-
eignarinnar.
Hugsanlegar mótbárur gegn framangreindri röksemdafærslu
eru þær, að því færri sem handhafar aflaheimilda séu, þeim mun
beinni hagsmuna hafi þeir að gæta og þeim mun ábyrgari verði
þeir, og sé handhafinn aðeins einn verði allt svindl úr sögunni þar
sem menn hafi, eðli málsins samkvæmt, ekki beinan hag af því að
svindla á sjálfum sér. Röksemdina um einyrkjann sem situr einn
að aflaheimildunum ætti ekki að taka alvarlega þar sem hún er
fyrst og fremst fræðilegur möguleiki. Sá sjávarútvegur sem hún
gerir ráð fyrir er óvíða á dagskrá, þótt ekki væri nema af pólitísk-
um ástæðum. Erfitt er að sjá mun á slíku kerfi og alræði þeirra
einsflokkskerfa og stórubræðra, sem víðast hvar hafa blessunar-
lega runnið sitt skeið. Hvað fyrri röksemdina varðar er því til að
svara, að svo fremi sem handhafar eru fleiri en einn er engin
trygging fyrir því að rányrkja sé úr sögunni. Auðvitað geta tveir
eða fleiri handhafar aflaheimilda bundist samtökum um skynsam-
lega nýtingu auðlindarinnar. En sama gildir um bændur Hardins.
I báðum tilvikum hefur heildin augljósra hagsmuna að gæta, að
vernda vistkerfið og tryggja sjálfbæra nýtingu á auðlindum. Af
hverju ættu menn fyrst að taka uppá því að ræða saman þegar
einkavæðing hefur gengið um garð? Gerir einkaeignin menn að
félagsverum?
Kenning og veruleiki
Eitt er að hafa kenningu um hvernig kvótakerfi eigi eða hljóti að
starfa og annað að horfast í augu við raunverulegar afleiðingar
þeirra. Ástæða er til að draga í efa að sum af helstu markmiðum