Skírnir - 01.04.1999, Side 48

42
GÍSLI PÁLSSON OG AGNAR HELGASON
SKÍRNIR
hafa haft orð á því að í stað þess að tala um harmleik almenninga
ættu menn, í ljósi þessa, að tala um harmleik almennings (the
commoners; sjá einnig Hanna 1990). Mikilvægar auðlindir hafi
safnast á fárra hendur og þorri fólks, sem hefur nýtt sér þær
mann fram af manni, sitji uppi eigna- og réttindalaus. Þessi at-
burðarás á augljóslega margt sammerkt með lénsveldi miðalda,
þar sem rétturinn til beitar og veiða í almenningi til lands og sjáv-
ar var afnuminn og smábændur voru hraktir af landi sínu og
gerðir að leiguliðum aðalsmanna.
Hverjir eiga kvótann ?
Þar sem kvótakerfum hefur verið komið á hafa aflaheimildir yfir-
leitt komið í hlut útgerðarmanna. Veiðireynslan, sem úthlutun
heimilda hefur verið byggð á, hefur verið skilgreind afar þröngt,
sem árangur af rekstri skips. Stundum hefur því verið haldið
fram, t.d. í Bandaríkjunum, að erfitt sé, ef ekki óframkvæmanlegt,
að mæla hlutfallslegt framlag einstakra sjómanna og því sé óhjá-
kvæmilegt að deila veiðiheimildum á milli skipa. Þessi röksemd er
hæpin þótt hún kunni að eiga við í einhverjum tilvikum. Hér á
landi er löng hefð fyrir því að menn séu „munstraðir" á báta og
völ er á aðgengilegum opinberum gögnum um þátttöku sjó-
manna. Það hefði því verið leikur einn að deila upphaflegum afla-
heimildum árið 1984 á milli sjómanna og útgerðarmanna, og
raunar kom það til tals (Óðinn Gunnar Óðinsson 1997). Eflaust
eru margar ástæður fyrir því að sú leið hefur yfirleitt ekki verið
farin og sennilega eru þær breytilegar frá einu samfélagi til ann-
ars. Þó má nefna tvö atriði, sem rekja má til þeirrar almennu hug-
myndafræði sem kenningin um kvótakerfi byggir á.
I fyrsta lagi er rík tilhneiging til þess, bæði í vestrænni hag-
fræði og kennisetningum frjálshyggjunnar sem sett hafa svip á
pólitíska umræðu á Vesturlöndum síðustu tvo áratugi eða svo, að
setja eignir og fjármagn skör ofar vinnuafli; gengið er út frá því að
þessir framleiðsluþættir gegni mun stærra hlutverki en vinnan í
spilverki hagkerfisins. Það þarf því engan að undra þótt viðhorf
til vinnuaflsins hafi tekið að breytast hér á landi í tíð kvótakerfis-