Skírnir - 01.04.1999, Side 64

58
ÓSKAR BJARNASON
SKÍRNIR
kynntist hann lýðháskólahreyfingunni sem sótti mjög hugmyndir
til danska prestsins Grundtvigs (1783-1872). Áhersla lýðháskól-
anna á að þroska persónuleika og innsæi nemendanna í stað þess
að miðla þurrum fróðleik fór vel saman við lífsskoðanir Dieder-
ichs. Einnig hlaut viðleitni þeirra til að viðhalda og rækta sveita-
menningu og halda ungmennum frá spillingu borgarinnar að falla
honum vel í geð. Einkum var Diederichs þó snortinn af draumi
Grundtvigs um að kveikja með æskulýðnum ættjarðarást og
þjóðernisvitund með því að leiða honum fyrir sjónir glæsta fortíð
Norðurlanda. En þar skipaði norræn goðafræði, rit Snorra
Sturlusonar og önnur íslensk fornrit háan sess.18 Diederichs
þreyttist ekki á að lofa dönsku lýðháskólahugsjónina í ræðu og
riti, áformaði um 1912 að láta þýða verk Grundtvigs og átti á
þriðja áratugnum drjúgan þátt í stofnun lýðháskóla að danskri
fyrirmynd í Dreifiigacker í Túringen.19
Pílagrímsferðir
Diederichs leit á útgáfurit forlagsins að vissu leyti sem eigin hug-
arfóstur og lagði mikið upp úr persónulegum kynnum af höfund-
um og umhverfi þeirra. Liður í því gat verið að ferðast til þeirra
landa sem bækurnar urðu til í eða fjölluðu um. Þannig hélt hann í
mikla ferð um Austur-Evrópu 1912, áður en verk Thomasar
Masaryks um Rússland og Evrópu kom út. Fyrsta langferðalagið
af þessu tagi var þó fimm vikna Islandsleiðangur sumarið 1910.
Með í þeirri för var Erich von Mendelssohn, ungur vinur Dieder-
ichs og Thule-þýðandi. Þeir félagar riðu um landið og heimsóttu
söguslóðir Islendingasagna enda tilgangur fararinnar að „lifa [sig]
inn í Thule-verkefnið“.20 Þess er líka getið að þeir hafi leitað uppi
18 Ludvig Schröder: „Grundtvig og ísland.” [Ræða flutt við heimsókn alþingis-
manna á Askovlýðháskóla, 24. júlí 1906.] Nýtt kirkjublað 1/15 (31. ágúst
1906), s. 169-73. Sjá einnig Hojskolebladet 31 (1906), dálkar 1013-1
20. Jón Torfi Jónasson ítrekar í óbirtri grein um „Lýðháskóla á íslandi í byrjun
20. aldar“, s. 2, „gífurlegt vægi“ sem Grundtvig og skoðanabræður hans gáfu
íslenskum fornritum í menningarskrifum sínum.
19 Viehöfer: Dcr Verleger als Organisator, s. 62-65.
20 E. D.: „Islandreise. Aus persönlichen Aufzeichnungen." [1921] Leben und
Werk, s. 177-78.