Skírnir - 01.04.1999, Qupperneq 66

60
ÓSKAR BJARNASON
SKÍRNIR
svartsýninni glöggt vitni en sýnir jafnframt hve yfirborðskenndar
athuganir túristans geta verið:
I Reykjavík fer fram afar sérstök menningartilraun [...] hjónabandið er
næstum komið úr tísku, frjálsar ástir blómstra jafnvel á betri bæjum,
börn eru óháð foreldrunum á ameríska vísu og vart nokkur fjölskyldu-
bönd til lengur. I ofanálag er allt skuldum vafið og á hausnum.26
Þegar heim var komið sá Diederichs ekki ástæðu til að endur-
skoða heimsmynd sína en hann gerðist þó tvístígandi í trúnni á
fyrirheitna landið germanska. Af auðugri bókmenningu réð hann
að á Islandi byggi „fólk gotneska tímans“, fólk sem „hafnar efnis-
legum gæðum og vanrækir líkamann en iðkar andlegt líf“.27 Þar
hugsaði hann til gotneska tímans á miðöldum sem hann taldi
bæði göfugan og sérlega germanskan.28 Hann játaði þó fyrir Bon-
us að ekki tjóaði að líta á nútíma Islendinga sem „fulltrúa hreins
germansks kyns“ heldur myndu þeir ávallt lifa á fornri frægð.29
Því verður vart sagt að Diederichs hafi „fengið góðan bifur á
Islendingum"30 og ekki sá hann ástæðu til að sækja Island heim
öðru sinni.
Orfáir hinna þrettán Thule-þýðenda heimsóttu Island svo vit-
að sé. Þeir sem við höfum spurnir af fóru hingað fyrst og fremst í
pílagrímsferðir á söguslóðir. Paul Herrmann sótti landið a.m.k.
þrisvar heim og ritaði ítarlegt og vandað rit um land og þjóð. Þar
ber ekki á rómantískri upphafningu þótt höfundi sé í mun að gefa
jákvæða mynd af á þjóðinni og menningu hennar.31 Andreas
Heusler kom tvisvar til Islands, sumrin 1895 og 1913. Þar voru
26 E. D. til Bonus, 3. sept. 1910. Leben und Werk, s. 182-84, hér 184. Af bréfinu
má ráða að Bonus hafði aldrei til Islands komið.
27 E. D. til Hermanns Löns, 20. ágúst 1910. Leben und Werk, s. 180-81.
28 Sbr. E. D.: „Antisemitismus.“ Die Tat (14. ágúst 1922), s. 607-609, hér 607.
Um dýrkun Þjóðverja á gotneska tímanum sjá líka Jost Hermand: Geschichte
der Germanistik. Hamburg 1994, s. 75.
29 E. D. til Bonus, 3. sept. 1910. Leben und Werk, s. 184.
30 Arthúr Björgvin Bollason: Ljóshœrða villidýrið, s. 133.
31 Paul Herrmann: Island in Vergangenheit und Gegenwart. Reiseerinnerungen
I-II. Leipzig 1907. Herrmann kom upphaflega til íslands „fyrst og fremst til
að kynnast söguslóðum nokkurra Islendingasagna, sem [honum] voru
sérstaklega kærar“. I. bindi, s. 6.