Skírnir - 01.04.1999, Side 163

SKÍRNIR
ÍSLENSK ÞJÓÐERNISVITUND
157
14 ára, þá höfðu þeir það þegar í ráði að taka Viðey, einusinni að þeir
feðgar voru þar39 komnir. Svo liðu þrjú ár. (68)
Þarna setur séra Jón hertöku Viðeyjar í samband við jarðnæðis-
skort Bessastaðamanna og heldur því þar að auki fram að þeir
hafi verið farnir að ráðgera að taka eyna áður en siðaskipti höfðu
einu sinni verið lögleidd í Danmörku. Svo kemur Jón að þessum
atburðum aftur seinna í annál sínum og lýsir þeim sem hreinum
hagsmunaátökum, rétt eins og raunsær 20. aldar sagnfræðingur
mundi gera:
Á þeim tíma tóku þeir Dönsku Viðey, anno 1539, og allar Viðeyjar jarð-
ir; þar ná þeir fyrst fótastöðu alvarlega. [...] I þessari svipan áttu Þýzkir
XLV skip, smá og stór, suður um öll Nes, en Danskir engin, en höfðu nú
þó í sínu valdi allar Viðeyjar jarðir suður um Nes, en ekkert skip. Þeir
tóku það til ráðs, að þeir bönnuðu Þýzkum að sigla í tvö eða þrjú ár, og
tóku svo að sér öll þeirra skip suður um Nes, og komu svo skipunum á;
eptir það fengu Þýzkir leyfi að sigla. (82)
Þegar kemur að aftöku Jóns Arasonar biskups dregur nafni
hans Egilsson enga fjöður yfir aðild Islendinga að henni. Það er
sögn hans að séra Jón Bjarnason (eða Bjarnarson), ráðsmaður í
Skálholti, hafi átt tillöguna um að öxin og jörðin geymdu þá
Hólafeðga best (95), en aðrir eigna hana Dananum Christian
Skriver.40 Hins vegar þegar Jón Egilsson lýsir hefndum Norð-
lendinga eftir þá feðga, þá er það hefnd á Dönum einum, og séra
Jón hikar ekki við að upplýsa að faðir sinn hafi vitað um samsær-
ið án þess að láta konungsumboðsmann vita:
Svo líður fram til Pálsmessu um veturinn; þrim nóttum þar fyrir þá
komu LX menn að norðan, sendir til að hefna þeirra feðga á Dönskum,
en iijc voru alls þeir sem suður réru. Um þetta leyti reið Christján suður
á Nes, til þeirra jarða sem Viðey hafði átt, að skikka niður skipum og
mönnum; hann ríður suður hjá Görðum og finnur föður minn, og talast
39 Skýrt neðanmáls í útgáfunni: „Þ. e. einusinni þegar afi síra Jóns og faðir hans
voru á Bessastöðum, og hafa þeir þá heyrt á ráðagjörðina."
40 Páll Eggert Ólason: Menn og menntir I, 364-65.