Skírnir - 01.04.1999, Page 167
SKÍRNIR
ÍSLENSK ÞJ ÓÐERNISVITUND
161
sagt mikinn þátt í að móta hugmyndir umheimsins um landið á
þeirri prentöld sem var nýhafin.44
Furðu mikið af hinni þjóðernissinnuðu sögu Islendinga reyn-
ist koma fyrir í Crymogœu Arngríms. Fóstbræðurnir Ingólfur og
Hjörleifur eru tignaðir sem upphafsmenn nýrrar þjóðar: „Þeir
tókust á hendur það stórvirki að koma á fót nýrri þjóð í nýju
landi“ (92). Sögnin um flótta landnemanna undan ofríki Haralds
konungs hárfagra er tekin upp líka og færð yfir á þá fóstbræður;
ferð þeirra var farin „af ótta við sjálfan Harald hárfagra, því að
hann braust nú um í ættlandi sínu og jafnvel gegn saklausum
landsmönnum [...], til þess að öðlast ekki aðeins einveldi heldur
og eignarhald á allra manna eignum“ (92). Þess vegna verður
landnám íslands sókn til frelsis: „En mjög margir Norðmenn
fóru ótrauðir í slóð Ingólfs með konum sínum og börnum og
miklum fjölda ættingja, venslamanna og vina og leituðu sér frelsis
á íslandi“ (95). Hugmyndin um tignan uppruna þjóðarinnar er
líka komin til sögunnar:
Vér fullyrðum því að fremstu íbúar Islands og upphafsmenn þjóðar
vorrar (því að margir voru samtíðarmenn Ingólfs sem áður var getið)
hafi ekki aðeins verið komnir af konungum, jörlum, hersum og lendum
mönnum, heldur hafi einnig nokkrir konungar, jarlar, hersar og lendir
menn verið frá þeim ættaðir. (202)
Fall þjóðveldisins er ótvírætt tjón að mati Arngríms:
Höfðingjaveldi stóð meðal íslendinga í nær fjórar aldir (eða 387 ár), en
því höfum vér nú lýst. Á þessu tímabili litu Noregskonungar ekki á þá
sem þegna heldur virtu þá sem bandamenn og vini. En þó höfum vér
fundið að Noregskonungar hafa á ýmsum tímum beitt ásælni gegn far-
sæld íslendinga, en hún byggðist framar öllu á sjálfstæði þeirra. (213)
Sögn um Una Garðarsson danska er notuð á nokkuð grófan hátt
til að styðja þessa staðhæfingu. I Landnámu segir að Uni hafi
44 Sbr. Arngrímur Jónsson: Crymogœa. Þœttir úr sögu Islands. Jakob Benedikts-
son þýddi og samdi inngang og skýringar (Reykjavík, Sögufélag, 1985). Hér
verður eingöngu stuðst við þessa þýðingu Jakobs og vísað til hennar með
blaðsíðutali innan sviga í meginmáli.