Skírnir - 01.04.1999, Side 176
170
GUNNAR KARLSSON
SKÍRNIR
Ósætti íslendinga við danska kaupmenn stafaði væntanlega af
andstæðum hagsmunum. En þegar þær aðstæður skapast að fólk
skynji hagsmunaárekstra og stéttaskil sem þjóðernisskil, þá skap-
ast væntanlega góðar forsendur fyrir þjóðrækni og síðar pólitískri
þjóðernishyggju, þegar hún kemst á dagskrá. Gagnstætt því sem
var algengast á meginlandi Evrópu hefur einangrunin, fjarlægðin
frá einstaklingum af öðrum þjóðum, skorturinn á andstæðingum,
verið mesta hætta íslenskrar þjóðarvitundar um aldir. Líklega
hefur ekkert bætt eins úr þeim skorti og danskir kaupmenn sem
reiðin tók sem geysilegt flog á verslunarstöðum landsins í kaup-
tíðum.
Færra verður um svör um það hvaða afstöðu Islendingar
höfðu til Dana þegar þeir áttu í skiptum við enn fjarlægari þjóðir.
Það er deginum ljósara að Islendingar greindu sig skýrt frá Dön-
um, en hvað hugsuðu þeir þegar Danir áttu í stríði við Svía? - Við
erum brennheitir andstæðingar Dana þegar okkar menn leika við
þá landsleiki, en þegar Danir eru að keppa að heimsmeistaratitli í
keppni sem okkar menn eru löngu fallnir út úr, stöndum við
spennt með Dönum. - Vísa sem Páll Vídalín er sagður hafa ort til
konu sinnar bendir til svipaðrar afstöðu til Dana snemma á 18.
öld:
Þó þú lofir fögru, fljóð,
fer það sem er vani:
Sættin verður á Svenskra móð,
sem þeir gera við Dani.59
Hér er gengið út frá því sem sjálfsögðum hlut að sættarofin séu
öll af hálfu Svía. Grunur um aðra afstöðu vaknar við að lesa vísu
sem er eignuð séra Stefáni Ólafssyni á öldinni á undan, þó að hún
sé að vísu torráðnari, því skáldið segir ekkert í eigin nafni:
59 Islands þúsund ár. Kvaðasafn 1600-1800. Snorri Hjartarson hefur valið
(Reykjavík, Helgafell, 1947), 168. - Vísan er ekki í bók Páls, Vísnakveri Páls
lögmanns Vídalíns (1667-1727). Jón Þorkelsson sá um prentun á því (Kaup-
mannahöfn, Sigurður Kristjánsson, 1897).