Skírnir - 01.04.1999, Page 177
SKÍRNIR
ÍSLENSK ÞJ ÓÐERNISVITUND
171
Svíakongur sagði þá
seggi lét hann falla:
Dugur er enginn Dönum hjá,
djöfullinn hafi þá alla.60
Lengra verður ekki komist með þetta að sinni. En ég væri þakk-
látur fyrir ábendingar um heimildir sem kynnu að geta varpað
meira ljósi á þessi efni frá öldunum eftir siðaskipti.
Sjálfstœðisvilji á síðmiðöldum?
A hinn bóginn er ómaksins vert að fara svolítið yfir í tímann
handan við siðaskiptin. Lengi var haft fyrir satt að Islendingar
hefðu háð langvinna baráttu fyrir pólitískum þjóðréttindum
sínum á öldunum eftir að þeir gengust undir konungsvald.61
Heimildirnar fyrir þessu voru einkum samþykktir sem hér voru
gerðar, stundum á Alþingi í tilefni af valdatöku nýrra konunga,
en stundum á öðrum vettvangi. Kjarni samþykktanna var ævin-
lega endurnýjun Gamla sáttmála frá 1262, með misjafnlega
orðuðum viðaukum.
Fyrsta samþykktin af þessu tagi er með allgóðum rökum talin
vera frá Alþingi árið 1302, þegar íslendingar hylltu Hákon kon-
ung Magnússon sem var kallaður háleggur. En í því sambandi
sem hér er til umræðu ræður auðvitað engum úrslitum um heim-
ildargildi hvort skjöl eru nákvæmlega rétt tímasett. Þarna er
Gamli sáttmáli rifjaður upp og bætt við hann tveimur ákvæð-
um.62 Aðeins hið seinna skiptir okkur máli hér:
60 Stefán Ólafsson: Kvœði II, 62-63.
61 Sjá einkum: Björn Magnússon Ólsen: „Um upphaf konungsvalds á íslandi."
Andvari XXXIII (1908), 65-88. - Jón Jóhannesson: íslendinga saga II. Fyrir-
lestrar og ritgerðir um tímabilið 1262-1550 (Reykjavík, Almenna bókafélagið,
1958), 226-301. Ritgerð sem upphaflega var prentuð í Safni til sögu Islands 2.
flokki, I (Reykjavík, Bókmenntafélag, 1956).
62 Jón Jóhannesson: Islendinga saga II, 247-48.