Skírnir - 01.04.1999, Qupperneq 228

222
ÁSDÍS R. MAGNÚSDÓTTIR
SKÍRNIR
af vexti tungls og gangi sólar.14 Hlið himins eru staðsett þar sem vetrar-
brautin og braut sólar skerast, en á sólstöðum þarf sólin að komast
klakklaust í gegnum þau til að geta haldið áfram gangi sínum. Um þessi
hlið fara sálirnar á ferð sinni og þar geta örlög þeirra ráðist. Þar geta þær
sopið af óminnisveig, gleymt guðlegum uppruna sínum og fallið - í
gleymsku - niður í jarðlífið og áþján holdsins. Þar geta þær líka dreypt á
minnisveig og komist undan böli endurfæðinga og eilífrar hringrásar.
Leifar af þessari trú má finna í siðum sem bundnir eru við ákveðin tíma-
bil, svo sem sólstöður og hundadaga, en þó einkum karnívalið. I enda-
skiptum hugarheimi þess býr loftkennd sálin í maganum og fer út um
óæðri enda líkamans þegar hún kveður sinn jarðneska bústað. Því má sjá
suma þátttakendur karnívalsins þenja físibelgi við afturenda þess er fyrir
framan gengur. Allan óæskilegan vindgang mátti svo forðast með því
einfaldlega að loka þessari útgönguleið. Hin gróteska fagurfræði karní-
valsins og skatólógían í verkum Rabelais fá aðra merkingu sé þetta haft í
huga. Utblásin og þembd af vindaukandi veislumat missir Gargamela úr
sér „botninn“ eftir að hafa étið yfir sig af vömbum hinn 3. febrúar. Þá
telur ein af ljósmæðrunum að nú sé hún orðin léttari og grípur til sinna
ráða:
Þá var það að subbuleg kerling í hópnum, sem kom frá Brisepaille,
hjá Saint-Genou, fyrir meira en sextíu árum, og hafði á sér orð fyrir
að vera mikil grasakona, lagaði handa henni svo kröftugt grasalyf að
allir hringvöðvarnir drógust saman og herptust svo mjög, að þið
hefðuð með naumindum getað teygt úr þeim með tönnunum. (bls.
29-30)
Kerlingin kemur í veg fyrir að barnunginn komist út réttu megin og
Rabelais setur þannig hina kostulegu fæðingu Gargantúa út um vinstra
eyra móður sinnar - eða æðri enda fæðingarvegarins - í beint samhengi
við sameiginlega hjátrú karnívals og Blasíusarmessu.
Þótt Blasíusarmessa tengist þannig neðri og óæðri enda mannsins er
heilagur Blasíus einkum bendlaður við þann efri. Eins og Claude
Gaignebet hefur sýnt er Blasíus ekki síst frægur fyrir að lækna hálskvilla
bæði manna og dýra og á meðal annars að hafa bjargað ungum dreng
sem lá við köfnun þegar fiskibein stóð fast í kokinu á honum. Þessi hæfi-
leiki hans er stundum gefinn til kynna með því að sýna dýrlinginn með
aðra höndina um kverkar sér. Minnir sú stelling ekki aðeins á eitt af
14 Sjá t.d. Gaignebet: Le camaval, bls. 117-30; „L’origine indo-européenne du
Carnaval", Lc Carnaval, la féte et la communication (Rencontres internatio-
nales de Nice, mars 1984). Serie. Nice 1985, bls. 189-96; Áplus hault sens, bls.
279-304; Macrobius: Commentarius ex Cicerone In Somnium Scipionis, I, XII.