Múlaþing: byggðasögurit Austurlands - 01.01.1997, Síða 103
Austurland ég þrái þig
Alls staðar þar sem fólk dvelur gerist
saga, misjafnlega merk eða frásagnarverð.
I Húsavík, þessari hæst metnu jörð í
Múlaþingi að fomu mati, 60 C, að hjá-
leigum meðtöldum, þar sem Leirfjall og
Hvítserkur rísa hæst í hnjúkafjölskyldunni
að norðanverðu og Skælingur drottnar eins
og konungur meðal suðurijalla, en Bungu-
fell og Skúmhöttur hefja glæstar brúnir fyrir
botni; víkinni sem fyrr var eign Eiða-
Margrétar hinnar ríku og hún nefndi „víkina
feitu og ljótu” til mótvægis við Njarðvík,
sem hún átti einnig, og kallaði „víkina
fögru og mögm”, megi trúa sögnum, hefur
gerst saga á öllum öldum byggðar í landinu,
þótt misjafnlega hafí verið færð til bókar,
og þar heldur áfram að gerast saga á þeim
misserum 19. aldar, sem við höfum kosið að
doka þama við litla stund. Þar eiga menn
gleðidaga, eins og annars staðar, þar er að
þeim kveðinn harmur, eins og annars staðar,
menn erjast út af ágangi búfjár hver á
annars land, eins og annars staðar, ekki síst
þar sem þröngbýlt er, rífast út af landa-
merkjum og lenda jafnvel í áflogum, eins
og annars staðar, gleðjast yfír góðum afla
og góðum reka, sitja andaktugir í kirkjunni
þegar Klifstaðarklerkur flytur þeim orð
Drottins frá altari og stól, og þar er ófriður í
kroppnum á unga fólkinu eins og alltaf og
alls staðar er og mun verða.
Árið 1872, hinn 21. júlí - mánaðar-
dagurinn er ögn máður í prestþjónustu-
bókinni - fæðist í Húsavík stúlkubam, sem
í heilagri skírn hlýtur nafnið Jónína.
Foreldrar bamsins eru Sigurjón Jónsson, þá
á tuttugasta aldursári, og Jóhanna Jó-
hannesdóttir, átta árum eldri, ógift vinnuhjú
þar á bæ. Og mánuðir líða og misseri.
Rösklega tveim ámm síðar, eða þann 14.
ágúst 1874, fjórum dögum eftir að Kristján
kóngur IX. siglir brott frá landinu eftir
þjóðhátíðina á Þingvöllum, fæðist þessum
ógiftu vinnuhjúum í Húsavík eystra sonur,
og er þar í þennan heim borinn Láms,
skáldið sem við höfum oftar en um sinn
gengið í veg fyrir á heimleið til Austurlands
á sólmánuði 1906.
Af því sem að framan greinir má ljóst
vera að þessi drengur er ekki fæddur með
silfurskeið í munni, hvað þá tvær, með
húsmennskufólk og vinnuhjú á hrakningi í
heimilisleit að föður og móður, öfum og
ömmum. Þarf engan að undra að ekki er
eilíft sólskin, ævarandi vorbirta í ljóðum
hans, þótt kjarkur og karlmennska bregðist
honum aldrei. Haustið eftir hið ógleyman-
lega ferðalag heim úr skóla stendur hann á
sævarströnd og færir skynjanir sínar og
hughrif í myndríka ljóðsmíð:
Haustkvöld
Uti nætur andar leika,
yfir jörðu dauðableika
stíga kaldan draugadans.
Hregg og stormur húsin lemja,
hrikta stoðir, gáttir emja,
svigna’ og gnötra gluggar ranns.
Ogurlegur ægisniður,
ömurlegar veðurkviður
fljúgast á við ijörustein.
Þreyta fang á freðnum sandi
foldar dís og hafsins andi. -
Ur djúpinu skolast dauðs manns bein.
Rosahöttinn himinn dregur
höfuð á og reiðulegur
hvæsir sjá og hauður á.
Raman þrumubogann bendir,
blossaskeyti’ á landið sendir.
Klýfur sundur björgin blá.
101