Múlaþing: byggðasögurit Austurlands - 01.01.1997, Page 104

Múlaþing
Rís og brotnar boði þungur,
brimsins hvítu lauðurtungur
sleikja úrga urðarbrík.
Bárur skyrpa möl úr munni,
meitla, reka brimsleggjunni,
inn í fjallið vog og vík.
Lárus Sigurjónsson á ekki langa vist í
foreldrahúsum, því ársgamall flyst hann til
afa síns og ömmu Jóns Stefánssonar og
Guðrúnar Láru Þórðardóttur í húsmennsku-
vist þeirra á Hólalandi í Borgarfirði, að vísu
talinn tveggja ára í skrá yfir brottvikna í
prestþjónustubók Húsavíkurannexíu og
sagður vikinn að Hólalandshjáleigu. Ars-
gamall er hann, ekki er það véfangsmál, en
hins ber að gæta, að Hólalandshjáleigu er
ekki tíðgetið í sóknarmannatali á þessum
árum og bendir það eindregið til, að Ingi-
mundur Stefánsson, afabróðir Lárusar hafi
haft báðar jarðimar undir því allt fólkið er
venjulega skráð til heimilis á Hólalandi og
þar oft margbýli.
Árið eftir flytjast foreldrar Lárusar
vinnuhjú að Hólalandi með Jónínu dóttur
sína en á næstu ámm er Láms nær alltaf
skráður hjá afa sínum og ömmu, tökubam.
Aðeins árið 1877 er hann skráður hjá
foreldrum sínum í sóknarmannatalinu.
Sama árið og þau Sigurjón og Jóhanna
flytja að Hólalandi fæðist þriðja bam þeirra,
hinn 17. október um haustið, stúlka, er
hlýtur nafnið Soffía og það er ekki fyrr en
árið 1878, að síra Stefán Pétursson á
Desjarmýri vígir þetta fátæka sambýlisfólk
saman í heilagan ektaskap; þá er Sigurjón
húsmaður á Hólalandi en Jóhanna skráð
bústýra hans.
Enn bættust þrjú böm í hóp þessara
hjóna; Stefán Pétur sama árið og þau gengu
í hjónaband og dætur tvær, Guðrún Lára
árið 1883, hún andaðist liðlega ársgömul,
og Jóhanna María 1884. Það ár flytjast þau
að Hvannstóði og þar er Sigurjón fyrst
skráður í bændatölu og búa þau þar til 1890,
en flytjast þá á ný til Húsavíkur og nú í
vinnumennsku, og með þeim sonur þeirra
Stefán Pétur 12 ára.
Ekki verður saga þessara hjóna rakin
lengra hér. Þetta er ósköp venjuleg saga
bláfátæks fólks: vinnumennska, hús-
mennska, búhokur á nokkmm jarðarhundr-
uðum þegar best lætur - ef það lætur þá
betur þegar öll kurl koma til grafar.
En víkum þá á ný að Jóni Stefánssyni og
Guðrúnu Láru Þórðardóttur.
Eins og fyrr segir taka þau til sín
sonarson sinn, Láms ársgamlan 1875, og
em þá í húsmennsku á Hólalandi og situr
við það sama næstu ár. En 1879 flytjast þau
í húsmennsku að Setbergi, áður hjáleigu, þá
kirkjujörð frá Desjarmýri. Snemma á þess-
ari öld lagðist jörðin niður sem bújörð og
hvarf undir prestsetrið. Bærinn á Setbergi
stóð undir svonefndum Setbergshnaus
nokkurn veginn þvert austur af Hóla-
landsbæjunum, austan Þverár, sem ekki
langt innar í dalnum verður til úr ám þeim
er falla úr smádölum, er ganga inn í stafn
Borgarfjarðar auk þess sem hún dregur að
sér vatn austan af Desjarmýrarafrétt, sem
leiðin liggur um til Húsavíkur, rennur um
hríð með austurfjöllum innsveitar í
Borgarfirði, uns hún beygir þvert af leið í
leit að samfloti með aðalánni, sem eftir
dalnum fellur, Fjarðará.
Að Setbergi flytjast með þeim hjónum
þrjú böm þeirra og auk þess sonar- og
Unga ísland var ríkulega myndskreytt en varla þœtti sú grein sem hér er hirt upphaf að góð latína í
harnablöðum núátímum (1. árg. 1905, bls. 49). Hún ervissulega barn síns tíma eins og Landafrœði Karls
Finnbogasonar.
102