Múlaþing: byggðasögurit Austurlands - 01.01.1997, Blaðsíða 119

Um Jökuldal
fram yfir miðjan dag, en úr því lyngdi al-
veg. Var sú suðvestanátt ógæfa Jökuldæla,
því hún bar öskujelið yfír dalinn. Talsverð-
um norðaustankalda sló neðan dalinn um
kvöldið; hlífði sú mótátt Vopnafirðinum,
því þar var hvassara. Um fótaferðatíma á
mánudaginn heyrðu menn undarlega dynki
og sáu sorta mikinn upp til dalsins. Þá var
öskufallið byrjað þar. Fóru þá nokkrir menn
til húsa, að leita kinda þeirra er vantað
höfðu kvöldið fyrir, og lentu þeir í ösku-
hríðinni og hlutu að sitja þar sem þeir voru
komnir til þess er birti. Hjeldu sumir kom-
inn dómsdag og voru allhræddir, einkum
böm og kvenfólk. Mun og engum sjónar-
votti gleymast sú hrikasýn; myrkrið svart
sem tjara, og stæði maður við glugga, sá
maður mynd sína í glerinu eins og þegar lit-
ið er í dökt flöskugler. Þess á milli vom svo
miklar eldingar að nær varð albjart, en
brestir og þrumur ógurlegar. Var og loftið
svo rafmagnað að hrævarljós ljek um fíng-
urgómana, ef maður rjetti upp höndina.
Sumir þorðu því eigi að kveykja ljós eða eld
í húsum sínum, af ótta fyrir að eldsvoði hlyt-
ist af, og sátu svo í myrkrinu. Nepjukuldi
var í híbýlum manna, þó þau væm annars
allhlý, svo naumast varð haldið á sjer hita,
og brennisteinsfýla var afarmikil. Askan
varð því stórgerðari sem á leið, og víðast
urðu vikurmolarnir hnefastórir. Þessi aska
var miklu móleitari en sú, sem fjell 1873.
Eigi gat heitið að neitt rofaði til, fyr en
mökkurinn var alveg genginn hjá; svo var
hann þjettur. Og þegar fyrst sá til sólar,
líktist það helst því, er tungl rennur undan
ljallsbrún. Mest var askan á efra hluta Jök-
uldalsins. Var þá eigi björgulegt að líta yf-
ir landið, því hvergi sást til jarðar. Kom
askan niður meira og minna í alla bygð frá
Smjörvatnsheiði alt austur að Bemfjarðar-
skarði, og taldist mönnum svo til, að þykt-
in hefði verið 4-8 þumlungar á Jökuldaln-
Kristján á Hvanná
um, miðsveitir 2-3 þuml., en við sjávarsíð-
una 1-2 þuml. Barst hún og til Noregs og
Svíþjóðar. Segir Þorvaldur Thoroddsen
öskuna hafa farið frá Seyðisf. til Noregs á
11 stundum og 40 mínútum. Hefur hún því
flutst með feikna hraða yfír Atlantshafið,
um 76 fet á sekundu. Eigi hefur hraðinn
verið eins mikill yfir Noreg og Svíþjóð.
Þar telur Þorvaldur hann hafa verið 45 fet á
sek 1 .
Þessir bændur hlutu að flýja ábýlisjarð-
ir sínar:
1. Páll Jónsson í Merki; fór að Einars-
stöðum í Vopnaf., og keypti þá jörð. Flutti
þó vorið eftir á Jökuldalinn, í Arnórsstaði,
og ljest þar 28. apríl 1880, 51 árs (f. 19.
okt. 1828), skarpur gáfumaður og stál-
minnugur, fróðleiksmaður og sýnt um að
fínna það umræðuefni, er hverjum var helst
að skapi. Þótti mönnum því gott að ræða
^ Gunnl. Snœdal lýsir gosinu í Andvara 1885, bls. 69-
70, og hefjeg haft nokkra hliðsjón afþví hjer.
117