Jón á Bægisá - 01.10.2009, Blaðsíða 24

Ástráður Eysteinsson
ast eiga þýðingar.1 2 Eða hvað? f stað fjallanna er kominn bóndabær, en ef
til vill kallar myndskyn okkar hér fram klassískar íslenskar bæjarburstir
— og þangað kemur ferðalangur þegar kvölda tekur, rétt eins og í frumtexta
þýska skáldjöfursins. í stað trjákróna sem vart bærast verður fyrir okkur
bóndinn sem þarna er þó sömuleiðis hreyfingarlaus, sitjandi undir vegg,
kannski úr honum allur vindur. Þetta er einkennileg aðkoma, hefur nokk-
ur íslenskur bóndi hegðað sér svona þegar gest ber að garði? En í stað hinna
þögulu fugla sem boða komandi næturgrið og frið, er þarna húsfreyja glað-
hlakkaleg, býður gistingu og virðist beinlínis ætla að taka lúinn ferðamann-
inn til sín. Svei mér ef Helgi er ekki að fara með okkur inn í skuggalegan
kima rómantískrar skáldlistar — spennan í þessu er, eins og segir á erlendum
tungum, „makaber“. Finnst ekki hér þefur af þeim LudwigTieck, Jónasi og
Konráði á unga aldri? Hvert er Helgi að fara með Goethe?
Nú væri freistandi að tengja umræðuna yfir í bók sem ungverski mál-
vísindamaðurinn, skáldið og þýðandinn Adam Makkai hefur skrifað út
frá þessu ljóði Goethes. Þar margþýðir hann ljóðið með mismunandi hætti
á átta tungumál, yrkir ljóð um og í framhaldi af ljóði Goethes, leitar uppi
tengsl milli þess og ótal annarra texta í heimsbókmenntunum; bókstaflega
virkjar þetta litla einfalda ljóð eins og kraftmikla og ótæmandi uppsprettu
og orkulind; fyrir vikið virðist það algjörlega miðlægt í bókmenntum Evr-
ópu og Vesturlanda.- Og er það kannski. En nóg um það.
Angandi vindar
Svona getur hinn spaugsami Helgi Hálfdanarson raskað staðföstum lestri
manns. Ef ég reyni nú að safna saman því sem eftir er af fræðilegri hugsun í
kolli mér, þá skal nú ítrekað að Helgi hampar auðvitað frumtexta Goethes
á kostnað þeirra paródísku þýðinga sem hann bregður upp í leik sínum.
Og hann spyr í lok greinarinnar: Hvar leynast formgæði þýska ljóðsins?
„Hvað veldur því að form þessa ljóðs er kallað frábært? Spyr sá sem ekki
veit. Gaman væri, að einhver vildi svara.“
Helgi vill fá menn í umræður um þetta, en enginn lagði út á það svell,
enda hafa ýmsir misst fótanna í rökræðum við Helga. Og þeir sem á ann-
að borð vita eitthvað um íslenska ljóðlist vita líka að þarna er þokað fram
eitruðu peði, eins og skákmenn segja. „Spyr sá sem ekki veit.“ Helgi veit
1 Umræðu um jafngildi má finna í bók minni Tvímntli. Þýíingar og bókmenntir, Reykjavík:
Bókmenntafræðistofnun / Háskólaútgáfan 1996, bls. 89-102.
2 Adam Makkai: CantioNoctuma PeregriniAviumque. A Puzzlein EightLanguages,
Budapest/Chicago: Tertia Publishers/Atlantis-Centaur Inc 1999.
22
á . jOr/yrhá — Tímarit um þýðingar nr. 13 / 2009