Skagfirðingabók - 01.01.2011, Blaðsíða 103
ÞJÓNUSTAN OG ÍGANGSFÖTIN
ur við hvernig lífshætti fólk bjó í torf
bæjum á 19. öld. Heimilisstörfin, eins
og önnur bústörf, voru samfléttuð úr
mörgum grunnhlutverkum, sem hvert
og eitt varð að manna til að allt gengi
upp á heimilinu. Flest heimilisstörf
voru erfið vegna lélegra aðstæðna og
áhalda, en sannarlega var hlutur
kvenn a við bústörfin „engu minni en
hlutur karla“.7 Hér er ekki meiningin
að meta hvort hlutverk kvenna og
karl a hafi verið mismikilvæg, heldur
fyrst og fremst að leiða fram hlutverk
sem skipti verulegu máli fyrir afkomu
fólks, gera grein fyrir því og skoða í
því samhengi að allir þættir heimilis
haldsins voru jafn mikilvægir. Heim
ildir um þetta felast í æviminningum
og greinum um lifnaðarhætti fyrri
alda.
Annað aldarfar
Þótt híbýlahættir hafi breyst á löng
um tíma og breytingarnar hafi kallað
á breyttar umgengnisvenjur, voru
flest heimilisverkin þau sömu og urðu
því erfiðari sem híbýlin versnuðu, og
öf ugt. Vel unnin heimilisstörf voru
lykil l að vellíðan heimilisfólksins og
framgangi annarra búverka utan húss
sem innan.
Frá 14. til 18. aldar var lögbundið
að landlaust fólk varð að vera í vinnu
mennsku hjá bændum.8 Á móti kom
að bændur urðu að ala önn fyrir hjúum
sínum og sinna sömu föðurlegu skyld
um gagnvart þeim eins og sínum eig
in börnum, líkt og fram kemur í hús
agatilskipuninni 1746 sem færði
hús bændum nær ótakmörkuð völd
yfir vinnuhjúum sínum. Börn efnaðra
bænda, jafnt og efnaminni börn, lentu
í vinnumennsku9 og áttu það því sam
eiginlegt að þjóna heimilum sín um og
húsbændum af trúnaði og dygg ð, eins
Moldargólf í göngum og búrum voru þurr
og fólk óhreinkaði sig ekki til vandræða af
þeirra völdum. Leki gat hins vegar gjör
spillt gólfunum. Þá óðust þau upp og
óhreink uðu skótau og trégólf.
Ljósm.: Bruno Schweizer.
Héraðsskjalasafn Skagfirðinga.
7 Anna Sigurðardóttir, 1985, bls. 15.
8 Jónsbók, 2004, bls. 303.
9 Ársritið Húnvetningur, 1857, bls. 50.
103