Skagfirðingabók - 01.01.2011, Blaðsíða 183
HÓLAÝTAN
smíðar, ein fyrir færslu dagbókar og
ein fyrir dugnað. [14]
Margir ungir menn kynntu sér þessa
nýju tækni á Hólum og lærðu að vinn a
með ýtunni og hirða hana. Einn af
þeim fyrstu var (Gunnlaugur) Maron
Pétursson, seinna bóndi í Ásgeirs
brekku. Hann var fæddur 9. desem
ber 1919 að Brekkukoti í Svarfaðardal
og lést 2. mars 2000. Hann stundaði
nám við Bændaskólann á Hólum og
lauk því vorið 1940. Næstu ár var
hann við ýmis störf í Skagafirði og
vann þá eitt hvað með ýtunni á Hólum
og víðar og síðan á ýtum Ræktunar
sambands Skaga fjarðar. Búskap hóf
hann í Ásgeirsbrekku árið 1950 með
konu sinni Kristínu Bjarnadóttur frá
Uppsölum. [4]
Björn Sverrisson er fæddur 18. des
ember 1937, sonur Sigríðar Hjálmars
dóttur og Sverris Björnssonar í Viðvík.
Hans fyrsta minning um Hólaýtuna er
frá því að Ferdinand Rósmundsson var
að flytja vörur í Hóla að vetri til á
sleða, sem ýtunni var beitt fyrir. Þá
var hún húslaus og næddi mjög um
ýtumanninn. [8]
Vorið 1944 varð Steingrímur Vil
hjálmsson, síðar bóndi á Laufhóli, bú
fræðingur frá Bændaskólanum á
Hólum. Vorið 1946 kemur hann aftur
til Hóla og innritast á námskeið þar
sem kennt var á ýtuna. Kennarar voru
Friðrik Sigurðsson og Kristján Hans
en. Steingrímur hafði kynnst þeim
Friðriki og Kristjáni haustið 1945, en
þá voru þeir að vinna með Hólaýtunni
í vegagerð úti í Hegranesi, líklega á
Garðsásnum. Þeir voru í fæði í Garði
hjá Steingrími og Önnu Jónsdóttur
konu hans, sem þar voru þá að byrja
sinn búskap og stóðu fyrir búi Péturs
Björnssonar, sem átti þá Garð. Á nám
skeiðinu var einnig Kjartan Haralds
son frá Unastöðum. Verið var að herfa
stykki niður við Hjaltadalsá. Stein
grímur minnist þess að eitt sinn
steypti ýtan stömpum hjá Kjartani og
lenti höfuð hans í framrúðu vélarinnar
og braut hana. Kjartani varð mikið
um að hafa brotið rúðuna en skeytti
minna um höfuðið. [30] Hér fer ekki á
milli mála að hús er komið á ýtuna og
var það gert úr tré. Er talið líklegt að
Þórður Jóhannesson smiður á
Sauðárkróki og Þorsteinn Björnsson
hafi smíðað það áður en þeir smíðuðu
hús á fyrstu tvær vélar Ræktunarsam
bandsins. [9 og 28]
Í ágúst árið 1945 pöntuðu Hjörleif
ur Sturlaugsson á Kimbastöðum og
synir hans Sigurþór og Svavar, jarðýtu
af gerðinni Cletrac ADH. Þessar vélar
voru aðeins þyngri og aflmeiri en
Inter national TD 6 en hæggengari.
[1] Vél þessi kom ekki til landsins fyrr
en í byrjun árs 1947. Sumarið 1946
fór Svavar til Hóla til að læra á Hóla
ýtuna. Þá voru að vinna með henni,
eins og áður greinir, þeir Friðrik Sig
urðsson og Kristján Hansen. Verið var
að vinna að jarðabótum í Hólatúni,
neðan vegar, og var þar m.a. verið að
taka niður hóla, sem þar voru. Að
verk i loknu á Hólum var farið fram í
Hof og unnið þar við jarðvinnslu. Þar
bjuggu þá Páll Sigurðsson frá Lundi,
leikfimikennari á Hólum, og kona
hans Anna Gunnlaugsdóttir frá Víði
nesi. Frá vistinni á Hofi er Svavari
minnistæðast kvöldverðarborð Önnu
húsfreyju, sem var eitt það glæsileg
asta, sem hann hefur augum litið og
að komið. Svavar fékk á þessum
dögum nokkra innsýn og þjálfun við
183