Tímarit Máls og menningar - 01.06.2010, Side 132

D ó m a r u m b æ k u r
132 TMM 2010 · 2
sem fullorðinn maður, konan sem getur gert úr honum fullorðinn mann. Þetta
er nokkuð sem Karl áttar sig ekki á en lesandi skynjar fljótlega. Meðan Doreen
Ash leiftrar af lífi og krafti nær Una aldrei að verða annað en skuggi af pers-
ónu, sá skuggi sem Karl sér þegar hann ekur að heimili hennar seint um kvöld:
„Kona á dimmbláum náttfötum gekk fyrir aflangan stofuglugga. Rimlatjöldin
fóru hægt niður. Og skugginn af konunni slökkti á lampanum og lét sig hverfa“
(16). Þótt Una eigi eftir að koma heilmikið við sögu þá nær hún aldrei að
komast út úr þessum skugga, sem er í raun draumsýn Karls, spegilmynd hans
sem þjónar aðeins því hlutverki að staðfesta hugmyndir hans um sjálfan sig, ást
sína og réttu ástkonuna. Hér er ekki úr vegi að nefna fræga kenningu belgíska
femínistans og sálgreinandans Luce Irigaray sem einmitt skrifaði heila bók um
þessa speglunarþörf karla í konum.3 Irigaray leggur útaf kenningum Lacans
um ‘skort’ konunnar og spegilstigið og varpar upp bráðskemmtilegum vanga-
veltum um þörf karlmanna fyrir staðfestingu á eigin ágæti, því að þeir ‘hafi’
eitthvað. Einungis konan, með sínum ‘skorti’ getur gefið þeim það sem þeir
þurfa, en um leið verður hún að ógn, því hún er jafnframt áminning um mögu-
leikann á ‘skorti’. Það er svo sérlega skemmtilegt að skoða kenningar Doreen
Ash sjálfrar í samhengi við skrif Irigaray en þó þar megi vissulega sjá ákveðna
tengingu þá er líka ljóst að Doreen Ash snýr þessu að einhverju leyti við í
skrifum sínum um ‘móðursyni’, en þar er það móðirin sem útbýr hinn full-
komna karlmann. Vissulega verður niðurstaðan á því sú að samband mæðgin-
anna verður svo náið að sonurinn leitar alla ævi að hinni fullkomnu konu sem
er spegilmynd móðurinnar (sem fullkomnaði hann sem karlmann, svo ég
haldi áfram með þráð sálgreiningar Irigaray) og finnur, í Unu. Því auðvitað á
lýsingin á hinni fullkomnu ástkonu bæði við móðurina og Unu.
Þessi sifjaspellski undirtónn er síðan undirstrikaður enn þegar í ljós kemur
að Doreen Ash ber sama eftirnafn og faðir Karls, maður sem hann hitti aðeins
einu sinni. Sálgreining er víða undirliggjandi í skáldskap Steinunnar en Góði
elskhuginn er sterkasta dæmið um hvernig höfundurinn vinnur beinlínis með
þetta átakasvæði fræða og bókmennta. Tengslin milli sálgreiningar og bók-
mennta eiga sér langa sögu sem er að mörgu leyti áhugaverðari en inngrip
sálgreiningar í sálfræðina sjálfa. Steinunn grípur þekktar klisjur á lofti (hina
sifjaspellsku ást sonar á móður og móður á syni sem Freud fjallaði um í kenn-
ingum sínum um Ödipúsarduldina og er lykilatriði í mótun sjálfsverunnar) og
brýtur þær saman eins og japanska origami-fígúru og skapar þannig eitthvað
alveg nýtt úr þessum, að því er virðist, uppþornaða efniviði. Því Doreen Ash
sálgreinir ekki aðeins Karl eftir þeirra fyrsta fund, heldur skrifar hún bók um
samskipti þeirra og það sem hún ‘lærði’ af honum, bók sem hún nefnir Góða
elskhugann.
Þannig falla hlutverk höfundar og sálgreinanda saman, og saman við hlut-
verk ástkonunnar, sem er sú sem býr til söguna um ástmanninn, hinn full-
komna elskhuga, sem hún er sjálf ástfangin af.4 Karl, hinsvegar, hafnar ást
hennar og flýr í skjól hinnar fullkomnu ástkonu sem hann hefur búið til.
Samkvæmt útgefanda Góða elskhugans eftir Doreen Ash fjallar bókin „um