Tímarit Máls og menningar - 01.06.2017, Blaðsíða 112

112 TMM 2017 · 2
Auðólfur Gunnarsson
„Einherji sannleikans“
Um Magnús Eiríksson „frater“
Árið 2015 voru liðin 100 ár frá því að íslenskar konur fengu kosningarétt
og var þessa áfanga í jafnréttisbaráttu kvenna minnst með ýmsum hætti.
Þó hefur þess íslenska manns lítið verið getið, sem fyrstur karla á Norður-
löndum, og þótt víðar væri leitað, kom fram á ritvöllinn til stuðnings konum
í baráttu þeirra fyrir jafnrétti kynjanna. Að vísu skrifaði Jóhanna Þráins-
dóttir blaðamaður grein í Lesbók Morgunblaðsins þann 10. maí 1997 undir
fyrirsögninni Gleymdur liðsmaður kvenna. Ýmislegt fleira hefur verið um
Magnús skrifað gegnum tíðina. Ágúst H. Bjarnason fyrsti prófessor okkar
í heimspeki við Háskóla Íslands ritaði ýtarlega grein í Skírni árið 1924 um
ævi og störf Magnúsar Eiríkssonar, guðfræðings í Kaupmannahöfn, en áður
hafði séra Matthías Jochumsson vakti athygli á því, að þessi baráttumaður og
fulltrúi Íslands á erlendri grund hefði helst til lengi legið óbættur hjá garði.
Árið 1938 birtist síðan doktorsritgerð séra Eiríks Albertssonar: Magnús
Eiríksson, guðfræði hans og trúarlíf.
Jón Helgason ritstjóri rekur uppruna og ævi Magnúsar í ritröðinni Vér
Íslands börn, III. bindi, og Ólafur Grímur Björnsson læknir ritaði grein um
hann í Árbók Þingeyinga 2008. Fleiri innlendir og erlendir fræðimenn hafa
ritað um Magnús og trúarskoðanir hans, m.a. þýski fræðimaðurinn Gerhard
Schreiber, sem birti ritaskrá Magnúsar í haustútgáfu Skírnis 2015 og þar
birtist einnig grein eftir Vilhjálm Árnason og Jón Braga Pálsson um þær við-
tökur, sem trúarkenningar Magnúsar Eiríkssonar fengu meðal Íslendinga.
Í grein sinni um Magnús segir Jóhanna Þráinsdóttir:
Hafi Magnús legið óbættur hjá garði sem guðfræðingur, er þó sú þögn sem ríkt
hefur um hann sem frumkvöðul á sviði kvenfrelsismála ekki síður nöturleg því
hvað sem annars má segja um „rétta“ eða „ranga“ trú Magnúsar verður það ekki
af honum skafið að hann verður fyrstur karlmanna á Norðurlöndum, svo ekki sé
stærra upp í sig tekið, til að gefa út rit til varnar kvenfrelsi og gerast þar með ötull
baráttumaður gegn kúgun kvenna. Það hlýtur því að koma í hlut okkar nútíma-
kvenna að bæta Magnúsi upp einnar og hálfrar aldar þögn um þetta merka framlag
hans. Mér vitanlega hefur aðeins ein kona skipað Magnúsi þann sess sem honum ber
í baráttusögu okkar fyrir frelsi og jafnrétti, en það er Vilborg Sigurðardóttir sagn-
fræðingur í B.A. ritgerð sinni 1967: Um kvenréttindi á Íslandi til 1915 (óprentuð).
(Jóhanna Þráinsdóttir, 1997, bls. 4)