Tímarit Máls og menningar - 01.06.2017, Blaðsíða 145

U m s a g n i r u m b æ k u r
TMM 2017 · 2 145
þar allar aðstæður, sjá hvaða nytjar megi
af því hafa, og síðan færa sig hægt upp á
skaftið. Líklegt er að fyrst fari menn til
stuttrar dvalar, t.d. til að nýta sér ein-
hver snöggtekin gæði, svo sem afrakstur
af veiðum. Þetta skýrir mætavel orð
Ketils flatnefs um Ísland: „Í þá veiðistöð
kem ek aldregi á gamals aldri“, – og er
ólíklegt að þeir sem fyrstir skrásettu þau
hafi fyllilega skilið hvað átt var við; sá
veruleiki sem þau vísa til var þá horfinn.
Bergsveinn ályktar því, af öllum þeim
rökum sem hann hefur dregið saman,
að Geirmundur hafi siglt til Íslands með
allt sitt lið til að sækja þangað harla dýr-
mæta vöru sem ekki var lengur hægt að
fá annars staðar: rostungsafurðirnar,
skinn, tennur og lýsi. Áður höfðu þessar
afurðir verið fluttar inn frá Bjarmalandi
í norðri og austri, en kannske voru þær
að verða uppurnar þar, allavega réð Har-
aldur hárfagri nú yfir siglingaleiðinni og
lagði á drjúga tolla. Ríki Geirmundar
byggðist því ekki á landbúnaði, nema þá
sem aukabúgrein, það var umfangsmikil
veiðistöð og útflutningsmiðstöð á
alþjóðlegan mælikvarða með mikinn
fjölda þræla, ambátta, ármanna og líf-
varða forstjórans, svo og – samkvæmt
kenningu Bergsveins – nokkra Bjarma
frá Síberíu sem voru kunnáttumenn við
vinnsluna, og töluðu finnsk-úgrískt mál
sem Geirmundur skildi reyndar (það
var líka vissara), enda hálf-Bjarmi sjálf-
ur. Þessu mikla veldi lauk svo með
dauða Geirmundar, enda var auðlindin
þá líka að verða uppurin vegna ofveiði,
rostungurinn að hverfa.
Líklegt er að menn eigi eftir að ræða
þessar kenningar og verði ekki allir
sammála. Einhverjir benda kannske á að
sums staðar fer Bergsveinn út í ystu
bjargbrún í sinni „röksögu“, jafnvel út
fyrir hana á stað þar sem hann hefur
ekki aðra graðhvönn að halda sér í en
þjóðsögu og örnefni frá síðari öldum;
aðrir kunna að setja spurningamerki við
trú hans á sannleiksgildi ýmissa mið-
aldarita, jafnvel fornaldarsagna, en það
gengur þvert á það sem lengi hefur verið
ríkjandi skoðun; „they are lies!“ heyrði
ég einu sinni af vörum ensks fræði-
manns sem var starfandi í Noregi, og
var hann þá að tala um konungasögur.
En víst er að þessi nýja mynd af fyrstu
sögu Íslands er harla áhugaverð og
kemur vonandi af stað nýjum rannsókn-
um, fornleifagrefti á slóðum þar sem
aldrei hefur verið grafið, og bollalegg-
ingum um það sem var að gerast annars
staðar á landinu meðan Geirmundur var
við sitt bardús á Vestfjörðum.
Baldur Hafstað
Lífríkar frásagnir
Valgarður Egilsson: Steinaldarveislan.
Saga 2015
Það var á sögukvöldi sem góðir menn
efndu til í Grófinni í Reykjavík fyrir
mörgum árum að ég heyrði fyrst í Val-
garði Egilssyni. Hann gekk um gólf með
hljóðnemann og hallaði undir flatt.
Þegar hann vildi hnykkja á mikilvægum
atriðum í frásögninni sneri hann sér
snögglega við og færði hljóðnemann um
leið leifturhratt úr vinstri hendi yfir í þá
hægri.
Seinna fékk ég Valgarð til að koma
upp í Kennaraháskóla og segja nemend-
um sögur. Þetta féll í góðan jarðveg.
Baldur Sigurðsson samstarfsmaður
minn skilgreindi frásagnarstíl Valgarðs
og sagði meðal annars að hann minnti á
tónlistarflutning með stefjum og til-
brigðum við stef.
Það kom mér því ekkert á óvart að í
Steinaldarveislunni, sem út kom árið