Tímarit Máls og menningar - 01.06.2017, Blaðsíða 125

H u g v e k j a
TMM 2017 · 2 125
lokuð bók, ef langafar þeirra og lang-
ömmur komast yfir tírætt verða þau í
heimi þar sem enginn skilur þau lengur.
Nú er auðvelt að afgreiða þessar
harmtölur með því að skoða þær út frá
sjónarhóli marxismans, sem oftsinnis
dugar, og er ég þá ekki að vitna í þann
marxisma sem er kenndur við Karl
heldur hinn sem er innblásinn af Grouc-
ho. En þessi síðarnefndi, sem var í senn
Gísli, Eiríkur og Helgi hinna víðfrægu
Marx-bræðra, sagði einu sinni svo
margir heyrðu:
„Af hverju ætti ég að hirða um velferð
eftirkomenda minna, hvað hafa þeir gert
fyrir mig?“
Þetta hljómar vitaskuld spaklega á
vorum dögum, þetta er eins og talað úr
brjósti hominis oeconomici, og líklegt
að margir stjórnmálamenn hafi þessi
orð að leiðarljósi þótt það megi helst
ekki fara hátt, – kannske breyta sumir
þeirra síðari hlutanum og hafa hann
„ekki munu þeir kjósa mig.“
Og kannske eru þetta orð að sönnu.
Kannske verður næst-næsta kynslóð
fyrst allra manna til að taka upp glóp-
ísku í heilu landi, gera það semsé glóp-
ískumælandi, og vísa þannig öðrum
þjóðum veginn, því með það mál á
vörum verður hver og einn samkeppnis-
hæfari. En þá mun hún vitanlega ekki
geta lesið stafkrók af því sem skrifað
hefur verið á skerinu fram til þess tíma
þegar hún fer að ryðja sér til rúms, hún
mun ekki skilja örnefni á landinu, ekk-
ert botna í þeim munnmælum sem þeim
kunna að vera tengd, né heldur vísum,
henni mun flækjast álappalega tunga
um tönn ef hún reynir að bera fram
orðið „Eyjafjallajökull“, og til að ein-
falda málið mun hún kannske kalla
höfuð borg landsins „Rinky Dinky“ (sem
er að vísu klassískt nafn og vel nothæft
nú þegar). En er þetta ekki hennar eigið
vandamál? Kemur það okkur við þó
þessir afkomendur okkar eigi kannske
til að fella tár yfir örlögum hinnar fornu
tungu þegar þeir eru við skál, eins og ég
hef séð á Írlandi? „Þeim var nær“
munum við kannske segja háðslega, – ef
trú sumra kynni að vera rétt, – sitjandi á
skýi meðan við tökum litla pásu í harp-
slættinum.
En það er ástæðulaust að gera lítið úr
hugarvíli þeirra sem óttast um framtíð
íslenskrar tungu, því síður að gera gys
að því. Og þeim til huggunar má segja
að þessi þróun er ekki óhjákvæmileg,
það er hægt að stöðva hana ef menn
vilja leggja það á sig, – með því að draga
eilítið úr bægslagangi hominis oecono-
mici á skerinu. En til þess sé ég aðeins
eina leið, og hún er sú að vekja aftur til
vegs og virðingar klassíska menntun og
klassíska menningu, hún það móteitur
gegn útbreiðslu glópískunnar sem dugar.
En þetta þarf kannske að skýra nánar,
því þessi orð vísa til víðlends veruleika
og sjónarhornin geta breyst eftir því.
Undirstaða klassískrar menningar er að
sjálfsögðu, og hlýtur að vera, fornmálin
latína og gríska, á þeim er líka að finna
beittar særingaþulur sem gætu stungið
hagmennið og hleypt úr því öllum
vindi. En rétt er að taka til greina þær
nýjungar sem orðið hafa á þessu sviði,
nú er t.d. aftur farið að þjálfa menn í að
tala latínu og þá líka um málefni líðandi
stundar, með nýjum orðum sem nauð-
synlegt er að læra, svo sem „birota“ fyrir
reiðhjól (og þá „birotatio“ fyrir hjólreið-
ar) og „autocinetum“ fyrir bifreið. Á
þessu sviði hafa menn oft á tíðum náð
undraverðum árangri. Svo verða menn
vitanlega að lesa upp til agna íslenskar
miðaldabókmenntir, læra „Haustlöng“
utanbókar, og flytja það kannske með
undirspil á hörpu. Fyrir því má einnig
færa nokkur rök að rétt væri að bæta
sanskrit við hin fornmálin, hún þjálfar
hugann ekki síður en þau. Annað er mér