Tímarit Máls og menningar - 01.06.2017, Blaðsíða 86

Á s d í s R . M a g n ú s d ó t t i r
86 TMM 2017 · 2
sem Meursault drap á ströndinni. Allt snýst um þennan atburð sem tvær
blaðaúrklippur á frönsku segja frá í fáum orðum. Út frá þeim þarf Haroun
að spinna mun lengri frásögn fyrir móður sína sem skilur ekki frönsku og les
ekki blöðin. En hvernig var hægt að sýna dánum manni svona lítinn áhuga?
spyr sögumaður sem neitar fáránleika þessa dauða og vill að réttlætið nái
fram að ganga, ekki réttlæti dómstóla heldur réttlæti jafnvægisins. Hann
lærir frönsku meðal annars til þess að segja sögu þessa manns sem bók-
staflega gufaði upp: „Þetta er einfalt: það þurfti að endurskrifa þessa sögu,
á sama tungumáli en frá hægri til vinstri. Það er að segja með því að byrja á
líkamanum meðan hann var enn lifandi, húsasundunum sem hann þræddi á
leið sinni að dauða sínum, fornafni Arabans, þar til hann og kúlan hittust.“31
Kamel Daoud leikur sér að útlendingi Camus: Haroun vill ekki mjólk út í
kaffið og hann hefur illan bifur á hafinu sem hann grunar um að hafa borið
lík bróður síns í burtu, en um leið er hann ekki svo frábrugðinn Meursault.
Mæður beggja eru ekkjur og báðir láta þeir sér leiðast einn dag í viku. Hafi
Camus sætt gagnrýni fyrir það að gefa Arabanum enga sögulega dýpt, ekkert
nafn – „maður getur misst nafn sitt, lífið og svo eigið lík á einum degi“32 –
þá er það morðinginn sem hér er óþekktur og enginn veit neitt um. Og hvað
þýðir Meursault? spyr Haroun. „Meurt seul“ [Deyr einn]? „Meurt sot“ [Deyr
heimskur]? „Ne meurs jamais“ [Deyðu aldrei]?33 Arabísk nöfn koma í stað
þeirra frönsku og Meursault, sem var, þegar allt kemur til alls, aldrei kall-
aður útlendingur eða étranger í sögu Camus, er hér el-roumi [útlendingur]
eða El-Merssoul [sendiboðinn]. Marie er Meriem og fórnarlambið nafnlausa
ber heitið Moussa. Það nafn notar sögumaður reyndar líka fyrir ýmsa sem
hann umgengst, en það mætti allt eins kalla Moussa Zoudj („tveir“) með til-
vísun í dauðastundina. En hver er þessi Moussa og hvað var hann að gera á
ströndinni þennan dag klukkan tvö? Haroun segir frá eldri bróður sínum,
því litla sem hann man frá bernskuárunum, en Moussa er líka Meursault og
Mersault er Camus, og Haroun gerist loks sekur um sama glæp og Meursault
til að ná hinu langþráða jafnvægi … Atburðir og sögupersónur renna saman
og í þeim samruna leynist líklega frjóasti þáttur skáldsögunnar. Þessu nær
Daoud fram með því að leita enn í smiðju Camus og nota frásagnartæknina
sem beitt er í Fallinu: Þar situr lögfræðingurinn Clamence á dimmri krá í
Amsterdam og staupar sig milli þess sem hann lætur móðan mása um fyrra
líf og fornar syndir við viðmælanda sem lesandinn veit aldrei hver er, og
er kannski bara hann sjálfur; í Oran er það gamli Haroun sem drekkur á
barnum Titanic og talar við þann sem hlustar.
Í skáldsögunni Meursault, contre-enquête glittir í brot úr fleiri verkum
Camus og haldi lesandinn að höfundurinn hafi ætlað að ná sér niðri á
starfsbróður sínum með þessari endursögn er það misskilningur. Sýn hans
á atburðina sem sagt er frá í Útlendingnum er vissulega önnur, hér er önnur
útgáfa af sögunni sem Meursault segir, kannski „sannari“ eins og sögu-
maður virðist gera sér vonir um í upphafi, kannski ekki, en að minnsta kosti