Tímarit Máls og menningar - 01.10.2016, Page 14

Á r n i H e i m i r I n g ó l f s s o n
14 TMM 2016 · 3
Hver á sér fegra föðurland, Land míns föður, Úr útsæ rísa Íslands fjöll, Ísland
ögrum skorið og Ísland er land þitt. Þingmennirnir mæltu sérstaklega með
hinum tveimur síðastnefndu og fylgdu textar þeirra tillögunni.52
Tillagan mæltist misjafnlega fyrir sem von var. Guðmundi Steingrímssyni
þótti bæði fallegt og sérstaða í því fólgin að „hafa þjóðsöng sem er með texta
einsog drafandi óráðsíuhjal og laglínu sem fær flesta til að gera sig að fífli á
almannafæri“.53 Nú hafði Guðmundi Andra Thorssyni líka snúist hugur og
lýsti hann sig fylgjandi þjóðsöngnum gamla: „Að skipta um þjóðsöng eftir
öll þessi ár er eins og að ætla sér að færa Esjuna og setja þar í staðinn Keili eða
Herðubreið eða eitthvert fjall sem okkur þykir vera í smartari sjetteringum
við Skuggahverfið: ekki hægt, því miður.“54
Enn var umræðan um þjóðsönginn vakin árið 2011 eftir að Einar Kárason
birti pistil um hann á netinu. Jón Gnarr lýsti óbeit sinni á söngnum árið
2015, sagði að það vantaði „meira pepp“, eitthvað sem væri upplífgandi og
hvetti menn til dáða, „sem sameinar okkur og minnir okkur á að hvort sem
við erum sægreifar á Sauðárkróki, innflytjendur í Breiðholti eða myndlistar-
menn á Mýrargötu þá erum við í þessu saman, erum bundin hvert öðru og
háð hvert öðru og okkur gengur alltaf best þegar við stöndum saman og
vinnum saman.“ Því þurfi þjóðsöngurinn að vera „texti sem allir geta lært
og lag sem venjulegt fólk getur sungið“.55
Umræður um þjóðsöng Íslendinga spruttu enn upp í aðdraganda Evr-
ópumótsins í knattspyrnu karla sumarið 2016. Ekki var þó þrasað á síðum
dagblaða í þetta sinn, heldur á samfélagsmiðlum og voru flestar athuga-
semdanna í gamansömum tón. Ef marka má frammistöðu stuðningshópa
íslenskra íþróttamanna virðist sem Ó, Guð vors lands henti prýðilega til
fjöldasöngs þrátt fyrir allt, að því gefnu að menn taki á honum stóra sínum
þegar „farið er upp“ svo notað sé gamalt orðalag íslenskra tvísöngsmanna.
Það þarf varla að koma á óvart að þjóðsöngurinn hafi öðlast sinn trygga
sess á 21. öld í gegnum eitthvert mesta hópefli okkar tíma – íþróttaleiki.
Í hópefli íþróttanna eru umfram allt tilfinningar á ferð, náskyldar upp-
hafningu ritúals og trúariðkunar. Þar fær illskiljanlegur textinn jafnvel gildi
í tilbeiðslutilgangi; leikvöllurinn er á sinn hátt staður bænahalds og beiðni
um blessun á „háskastund“, sbr. það þegar leikmenn krossa sig áður en leikur
hefst. Loks má nefna að vettvangur íþróttanna er bundinn almenningi, hann
er alþýðlegur í góðum skilningi orðsins, þar mætast allir og faðmast óháð
stétt og stöðu. Ekki verður betur heyrt en að kraftmikill söngur Íslendinga
á frönskum leikvöllum fótboltasumarið 2016 hafi einmitt haft þau áhrif sem
ætlast er til af þjóðsöngvum – að landsmenn hafi „sungið í sig afl og ætt-
jarðarást“ eins og Þorsteinn Erlingsson orðaði það fyrir rúmri öld. Kannski
hefur knattspyrnan því öllum að óvörum átt sinn þátt í að lengja líftíma hins
óvenjulega þjóðsöngs sem íslenska þjóðin kaus sér á sinni tíð eins óformlega
og hugsast getur.56
Þó vaknar sú spurning hvort ekki megi gera betur. Ó, Guð vors lands er