Tímarit Máls og menningar - 01.10.2016, Síða 105

A l l t a f s a m a s a g a n
TMM 2016 · 3 105
Þótt þetta sé ekki frábær skáldsaga er þetta verulega góð skáldsaga […] Málið á
henni er ekki stórkostleg, en villulaus danska. Hvort sem það er nú vegna þess að
bókin hefur verið yfirlesin af öðrum eða vegna þess að Þorsteinn Stefánsson hefur
betra eyra fyrir dönsku en sumir þeirra kollega hans frá Íslandi sem skrifa á dönsku
sem enn sem komið er eru frægari en hann.8
Þetta er nokkuð tvíeggjað hrós. Þorsteini er hrósað fyrir gott vald á dönsku,
en um leið er gefið í skyn að hann hafi ekki samið bókina einn og óstuddur.
Þarna er væntanlega verið að vísa til þess sem Þorsteinn sagði sjálfur í við-
tali, „Einungis vegna aðstoðar konu minnar hefur mér tekist að ljúka þessu
verki“, en Astrid, eiginkona Þorsteins var rithöfundur sjálf eins og áður
sagði.9 En það er sannarlega óvenjulegt að sjá það gefið í skyn að karlmaður
hafi ekki getað skrifað bók nema vegna þess að kona standi að baki honum
og stýri penna hans. Á hinn bóginn eru óteljandi dæmi í bókmenntasögunni
þar sem körlum eru þökkuð verk kvenna.
Alltaf sama sagan
Endurritanir af ýmsu tagi hafa lengi vakið athygli þeirra sem fást við bók-
menntasögu og þýðingafræði. Textar ferðast milli tímabila, tungumála og
menningarheima á margvíslegan hátt og taka alls kyns umbreytingum á
þeim ferðalögum. Slík tilfærsla er oft forvitnileg og getur sagt okkur margt
um samhengi textanna, bæði hið upprunalega samhengi frumtextans og þá
ekki síður það samhengi sem hinn umbreytti texti kemur inn í og er alltaf
að einhverju leyti sniðinn að. Rannsóknir Jóns Karls Helgasonar á Njálu og
fjölmörgum höfundum hennar er þekktasta dæmið um slíkar rannsóknir
í íslensku samhengi, en Jón Karl hefur í rannsóknum sínum sýnt okkur
hvernig lykiltexti eins og Njála getur af sér aðra texta bæði innan hefð bund-
inna bókmenntagreina og utan þeirra.10
Þegar endurritanir eru kannaðar er, eðli málsins samkvæmt, algengast að
hverri nýrri gerð hins upphaflega texta fylgi nýr höfundur og/eða þýðandi
sem mótar hann og hefur að einhverju leyti áhrif á hið nýja samhengi hans.
Hitt er líklega óalgengara að sami höfundur endurriti eigin texta aftur og
aftur á fleiri en einu tungumáli. Þetta er þó saga Þorsteins Stefánssonar og
verðlaunasögu hans.
Upphafið að rithöfundarferli Þorsteins í Danmörku lofaði góðu og var í
sjálfu sér ekki frábrugðið upphafi ferils margra annarra ungra höfunda. Það
varð á hinn bóginn nokkur bið á því að fleiri bækur kæmu frá hendi hans.
Fjórum árum eftir að Dalen kom út, 4. og 5. maí 1946, birtust tvær, næstum
samhljóða greinar í Tímanum og Alþýðublaðinu sem greinilega eru byggðar
á fréttatilkynningu frá Þorsteini sjálfum. Þar er boðuð næsta skáldsaga hans,
Heitbaugurinn sem á að koma út hjá Bókfellsútgáfunni á næstu misserum. Á
því varð þó nokkur bið að sú skáldsaga kæmi út.
Næsta frumsamda bók frá hendi Þorsteins kom út árið 1949 þegar hann