Tímarit Máls og menningar - 01.10.2016, Side 108

108 TMM 2016 · 3
H va ð e r í s l e n s k u r r i t h ö f u n d u r ?
Sögurnar tvær fengu ágætar viðtökur í dönskum dagblöðum og það er
ekki að sjá að ritdómarar hafi gert sér grein fyrir því að sagan var endur-
unninn úr skáldsögu sem fyrst kom út árið 1942.
Þetta er næsta ótrúleg útgáfusaga, sami textinn verður höfundinum hrá-
efni í fjórar skáldsögur á dönsku, tvær á íslensku og eina á ensku; það eina
sem breytist milli útgáfna er uppröðun einstakra kafla, kaflaheiti og milli-
fyrirsagnir. En þar með er ekki öll sagan sögð og nú víkur sögunni aftur
að skáldsögunni sem boðuð var í íslenskum dagblöðum vorið 1946. Heit-
baugurinn kom loks út árið 1976, fyrst í enskri útgáfu, The Engagement Ring,
og árið eftir á dönsku undir titlinum Forlovelsesringen, báðar útgáfurnar
gefnar út af forlagi Þorsteins og Birgitte, sem þá hafði skipt um nafn og
nefndist BHB‘s Icelandic World Literature. Árið 1986 kom svo framhald
þessarar sögu út á dönsku og nefndist Men det koster. Íslensk þýðing þessara
sagna kom ekki fyrr en á tíunda áratugnum, Heitbaugurinn árið 1993 og En
það er ekki ókeypis árið 1996.
Sögurnar tvær eru að mestu sagðar frá sjónarhóli Daníels, ungs Íslendings
sem nemur málaraiðn í Kaupmannahöfn. Hann fer trúlofaður utan og fyrri
bókin lýsir lífsbaráttu hans í þrjú ár sem hann dvelur þar án unnustu sinnar.
Í bakgrunni er vinur hans, Steindór, sem dreymir um að verða rithöfundur
og skrifa á dönsku. Hann fer á lýðháskóla og reynir lengi að koma sér á
framfæri án árangurs og vinnur um skeið sem uppvaskari á hóteli. Í seinna
bindinu er unnusta Daníels komin til hans og þau búa saman í Kaupmanna-
höfn. Steindór giftist danskri konu sem líka er rithöfundur. Sjálfum gengur
honum ekki eins vel að koma sér á framfæri en þó fer svo að fyrsta skáldsaga
hans sem gefin er út fær H.C. Andersen-medaillen og er í kjölfarið gefin út af
dönsku forlagi. Þannig birtist Þorsteinn sjálfur óbeint í sögunni, hún verður
eins og óbeint framhald af Dalnum.
Á löngum köflum í bókinni er líka eins og Steindór taki söguna yfir, bréf
milli hans og foreldra hans mynda meginstofninn í síðari hluta sögunnar
og þá er engu líkara en hann og rithöfundarferill hans sé aðalsöguefnið. Þar
gægist líka fram biturð í garð annarra Íslendinga:
Nokkrum vikum seinna var sá orðrómur á reiki í íslenzku nýlendunni, að verð-
launasagan væri ef til vill vel skrifuð, ef til vill ekki. Hvað viðvék H.C. ANDERSENS
BÓKMENNTAVERÐLAUNUNUM, þá hefði þetta eingöngu verið gert vegna þess,
að Danir óskuðu að sýna Íslandi vinsemd eins og nú væri ástatt.
En auðvitað, Steindór heyrði heldur ekki til háskólaklíkunnar í Kaupmannahöfn.14
En þar með er enn ekki öll sagan sögð, Þorsteinn átti enn eftir að senda frá
sér skáldsögur. Árið 1983 kom út á dönsku skáldsagan Vinden blæser. Þar er
sögð saga Kidda, sem í upphafi sögunnar er niðursetningur í íslenskri sveit.
Hann dreymir um að læra að spila á harmóniku og fósturforeldrar hans
aðstoða hann við að láta þann draum rætast. Þegar hann flytur að heiman