Hugur - 01.01.2014, Síða 125

Skotveiðar á spendýrum 125
ið viðhorf til þessarar forsendu með því að spyrja sig ákveðinna spurninga. Því
til viðbótar er mikilvægt að gera sér grein fyrir hvernig önnur hliðin getur ekki
eignað sér – eða öðrum – þessa forsendu. Fólk sem er hlynnt skotveiðum getur
átt það til að gera lítið úr afstöðu verndunarsinna þar sem þeir hampi einni teg-
und á kostnað annarrar. Er þá stundum gripið til áðurnefndrar hugmyndar um
„Disney-væðingu“. En þá kemur aftur að spurningunni hvort þau viðhorf feli í
sér ákveðinn tvískinnung. Það getur verið erfitt að forðast hann ef maður hampar
gáfnafari hundsins síns en hnussar yfir fólki sem berst fyrir verndun höfrunga á
þeirri forsendu að þeir séu svo skynugar skepnur.
Undirliggjandi gagnrýni á þær tvær gerðir forsendna sem ræddar voru hér að
framan og tengjast óneitanlega náið ákveðinni mannhverfingu er að það sé ekki
mannkyns að ákveða stöðu dýra (sérstaklega spendýra) gagnvart manninum, þau
hafi sjálf ákveðin réttindi til að bera sem aðrir hagsmunir eins og þörf mannsins
til að fullnægja meðfæddri veiðiþörf geti ekki vikið til hliðar. Dýr hafa sem sagt
siðferðilega stöðu í ljósi réttinda sinna til lífs og sjálfræðis og til að þurfa ekki að
þola óþarfa þjáningar.35 Og það er þessi siðferðilega staða sem ræður því hvort at-
höfn eins og sú að stunda skotveiðar sé ámælisverð eða ekki. En hvers vegna ættu
spendýr að njóta þessarar stöðu? Svör við þessari spurningu byggjast á blöndu
af nokkrum þáttum. Flestir nefna huglæga getu þeirra. Fólk telur sig ekki vera
haldið einhvers konar „Bamba-blindu“ þótt það ímyndi sér að flest spendýr finni
til sársauka og óþæginda á svipaðan hátt og menn og geti jafnvel verið á valdi
geðshræringa eins og ótta og undrunar. Mörg spendýr mynda einnig samfélög
sem benda til einhvers konar frumstæðrar félagsvitundar sem er jafnvel óþægilega
svipuð okkar eigin. Að lokum vilja margir halda því fram að spendýr hafi nokkurs
konar framtíðarsýn og ætli sér að gera vissa hluti og forðast aðra. Þessi svör við
spurningunni um það hvers vegna dýr hafa siðferðilega stöðu sem er sambærileg
við stöðu mannfólks verða ekki greind frekar hér. Mikil umræða hefur til dæmis
farið fram um hversu mikil manngerving liggi að baki þessu viðhorfi og hvort það
sé réttlætanlegt í ljósi vísindalegrar þekkingar.36
En hvaða afstöðu sem við höfum gagnvart þeim sem telja sig geta fært rök fyrir
réttindum eða hagsmunum dýra er ljóst að margar eldri hugmyndir um sambúð
manna og dýra eru á undanhaldi. Þó að lesendur hafi lengi hlegið að doktor Al-
túngu í Birtíngi Voltaires og rausi hans um að svín hafi verið sköpuð fyrir fleskát
er staðreyndin sú að þetta viðhorf virðist hafa verið ríkjandi í langan tíma eftir að
honum hlýtur upphafspunktur siðfræðilegrar greiningar á því hvernig við nýtum okkur önnur
dýr að vera sá að þjáning allra dýra skipti sama máli. Verkefni siðfræðingsins sé að athuga, þótt
það verði aldrei gert af mikilli nákvæmni, hvaða ánægja einnar dýrategundar (mannsins) sé rétt-
lætanleg í ljósi þeirra þjáninga sem hún veldur öðrum dýrum.
35 Mikið hefur verið skrifað um siðferðilega stöðu dýra undanfarna áratugi. Flest á sér rætur í verk-
um þeirra Singers (1975) og Regans (1983). Regan og Singer 1989 er safn ritgerða sem setur les-
endur ágætlega inn í þá umræðu sem þeir settu af stað. Örlítið nýrra rit er Hargrove 1992.
36 Fræðilega séð er ekkert sem mælir á móti því að dýrategund geti þjáðst meira og ákafar en mað-
urinn, svo dæmi sé tekið. En ekki hefur verið sýnt fram á slíkt með vísindalegum hætti og raunar
hafa vísindamenn átt erfitt með að greina og skýra með hvaða hætti dýr finna til sársauka þannig
að hægt sé að tala um að þau geti þjáðst á svipaðan hátt og maðurinn.
Hugur 2014-5.indd 125 19/01/2015 15:09:36