Hugur - 01.01.2014, Side 127

Skotveiðar á spendýrum 127
þessu og finnst ámælisvert að hann geri þetta að gamni sínu kunna að vera fyrst
og fremst byggð á tilfinningum, en þau eiga fullkomlega rétt á sér. Það sama á
við um þá andúð sem fólk finnur til varðandi „dósaveiðar“, þar sem dýrum er
sleppt innan girðingar til að vera skotin stuttu seinna.41 Það eru fyrst og fremst
ástæður sem hægt er að rekja beint til geðshræringa sem fá fólk til að telja veiðar á
þokkafullum spendýrum ámælisverðar. Og þessi andúð getur verið ágæt röksemd
á meðan veiðarnar fara fram af léttvægu tilefni.42 Í raun og veru eru þarna komin
fram bestu rökin fyrir því að gagnrýna ekki hugmyndina um þokkafull spendýr
of hart. Það er eðlilegt að viss dýr fangi ímyndunarafl okkar og fái okkur til að
endurskoða samband okkar við náttúruna.
Franski heimspekingurinn Michel de Montaigne (1533–1592) er einn frum-
kvöðla nútímaheimspeki. Ritgerðir hans eru að stórum hluta tilraunir til að sýna
fram á mannlegt eðli. Ein aðferð sem hann notar gjarnan til að sýna einkenni
(og takmarkanir) manna er að gera grein fyrir hegðun annarra dýra. Kettir koma
sérstaklega oft við sögu enda finnst honum gáfnafar þeirra vera slíkt að hann
leyfir sér að spyrja hvort hann sé í raun að leika við köttinn sinn eða kötturinn
að leika sér að honum.43 Hér verður þeim vangaveltum ekki svarað en þess í stað
bent á að ritgerðir Montaigne eru einungis eitt dæmi af mörgum í sögu heim-
speki og bókmennta þar sem þau sterku tengsl sem við höfum við önnur spendýr
skína í gegn. Hér eru þau ekki nefnd sem úrslitaatriði þegar kemur að því að
skera úr um siðferðileg álitamál varðandi skotveiðar en að sami skapi hefur verið
leitast við að draga fram hvers vegna þau er ekki hægt að hunsa. Mikilvægast er
einfaldlega að hafa skýra hugmynd um það fyrir hverju þau geta verið rök. Sterk
tengsl við sum spendýr eru til dæmis mikilvæg þegar kemur að því að fordæma
tilgangslaust ofbeldi gagnvart öðrum dýrum sem og þegar styðja þarf ákall um að
mannúðlegar veiðiaðferðir séu stundaðar. Siðareglur í skotveiðum eiga sér langa
sögu og þótt til séu raddir sem segja að slíkar reglur hafi fyrst og fremst verið
settar til að halda almúganum frá veiðum vegna aukins kostnaðar þá er því ekki
að neita að þar sem slíkar reglur eru í gildi og þeim er framfylgt eru veiðar síður
umdeildar.44 Sem dæmi má nefna takmarkaða umræðu sem er á Íslandi um rétt-
mæti hreindýraveiða. Megnið af þeim reglum sem settar hafa verið um þær snúa
að velferð dýranna og því að tryggja mannúðlegar veiðar.45 Frjálsar veiðiaðferðir
41 Dósaveiðar (e. canned hunting) geta verið að mörgu tagi. Nafnið gefur til kynna að nokkurs konar
iðnaður hafi verið byggður upp í kringum veiðarnar. Umdeildasta dæmið í samtímanum er án
nokkurs vafa ljónaveiðar í Suður-Afríku þar sem efnaðir Vesturlandabúar borga stórfé fyrir að fá
að skjóta ljón sem stuttu áður hefur verið sleppt innan girðingar. Ljónin hafa yfirleitt verið alin
upp frá því þau voru litlir hvolpar til þess að verða slík veiðibráð.
42 Eins og fram hefur komið í þessari grein skiptir tilefni veiðanna höfuðmáli. Fólk fyllist réttlátri
reiði þegar það sér myndir af fílshræi þar sem eini tilgangurinn með drápinu var að saga tenn-
urnar úr dýrinu. Svipuð tilfinning blossar upp hjá fólki sem les um ljón sem var skotið fyrir eina
ljósmynd.
43 Montaigne 1991: 505.
44 Luke (1997) ræðir ítarlega um svokallaðan „Sportsman’s Code“ og færir áhugaverð rök fyrir því
að sá sem gengst undir þær reglur lendi í vandræðum með að réttlæta frístundaveiðar þar sem
djúpstæð virðing fyrir veiðidýrum falli illa að því að skjóta þau.
45 Dæmi úr reglugerð er að óheimilt sé að skjóta frá vélknúnu farartæki, ekki megi smala hrein-
dýrum á ákveðinn veiðistað, særð dýr beri að aflífa þegar í stað og kálfar með felldum kúm skuli
Hugur 2014-5.indd 127 19/01/2015 15:09:36