Hugur - 01.01.2014, Side 235

Hugur - 01.01.2014, Side 235
 Tilviljun og tilgangur í lífi og eilífð 235 Monod og Albert Camus Monod var tónelskur mjög og segir sagan að litlu hafi munað að hann helgaði líf sitt tónlistinni í stað líffræðinnar. Hann tók virkan þátt í andspyrnuhreyfingunni á stríðsárunum samfara fræðistörfum og tók þátt í að skipuleggja skemmdarverk, vopnaflutninga og fleira. Hann gekk í franska kommúnistaflokkinn á stríðsárun- um, en missti fljótlega álit á stefnu flokksins í ýmsum málum, ekki síst þegar Trofim Lysenko (1898–1976) komst til áhrifa í Sovétríkjunum út á kenningar sín- ar um erfðir áunninna eigileika, sem voru valdhöfum þóknanlegar en stönguðust á við vísindaleg gögn. Lysenko lét ofsækja erfðafræðinga sem viðurkenndu lög- mál Mendels. Mendel hafði komist að því að eindir, sem voru seinna kallaðar gen, gætu útskýrt erfðir margra eiginleika. Lysenko byggði hins vegar á hugmyndum Jeans B. Lamarck (1744–1829) um að umhverfi mótaði eiginleika einstaklinga, sem síðan gætu flust milli kynslóða. Kommúnisminn leggur áherslu á jöfnuð og mikilvægi umhverfis. Fylgismenn hans voru því ginnkeyptir fyrir þeirri hug- mynd að erfðafræðilegur munur milli manna væri léttvægur. Lysenko vildi ekki stunda kynbætur, heldur betrumbæta hveitifræ með „umhverfislegri innrætingu“. Kommúnistar á Vesturlöndum gleyptu við þessum áróðri og báru hann áfram. En þá andmæltu vestrænir erfðafræðingar. Monod skrifaði harðorðar greinar í frönsk blöð og hlaut bágt fyrir hjá fyrrum félögum sínum í flokknum. Honum fannst ótækt að pólitískur rétttrúnaður vægi þyngra en vísindaleg þekking, og enn verra að fólk væri ofstótt eða jafnvel drepið fyrir vísindaleg störf. Í kjölfar þessara skrifa tókst vinskapur með Monod og skáldinu Albert Camus (1913–1960), sem einnig hafði misst álit á sósíalisma eins og hann var útfærður í Sovétríkjunum.4 Margt hliðstætt má sjá í heimsmynd Monods og Camus, þar sem báðir upplifðu hverfulleika lífsins og tókust á við spurninguna um tilgang í heimi án guðlegrar forsjónar. Báðum þótti mikilvægt að menn bæru ábyrgð á sínu lífi, gjörðum og samfélagi, og voru þeir friðarsinnar og á móti dauðarefsingu. En hvað dró mikilsvirtan sameindaerfðafræðing frá tilraunastofunni til þess að skrifa bók um hin nýju lífvísindi og mannkynið á tuttugustu öld? Sean B. Carroll ræðir þetta í nýlegri bók, Hugrökk snilld (Brave genius, 2013), þar sem hann þræðir saman lífshlaup vinanna Monods og Camus. Carroll leggur þar mikla áherslu á ábyrgðartilfinningu þá sem knúði félagana áfram í andspyrnuhreyfing- unni. Monod vann með Frjálsum Frökkum á sama tíma og Camus ritaði pistla og fréttir fyrir ólöglega fréttablaðið Combat. Camus hvatti landa sína til dáða, vísaði í réttlæti, mikilvægi heilinda og mannlegrar ábyrgðar. Hann afneitaði trúarleg- um hugmyndum og viðleitni til þess að reisa siðferðileg gildi á þeim en réttlætti andspyrnuna með skírskotun til réttlætis og frelsis. Skrif hans blésu þúsundum von og hugrekki í brjóst. Eftir stríð spurðist út hvaða listapenni hefði skrifað rit stjórnar pistla Combat, og leikrit og bækur Camus tóku að rokseljast. Þegar Camus fékk Nóbelsverðlaunin í bókmenntum 1956 var hann yngsti verðlaunhafi í 50 ár. Þar með hlaut Camus enn víðari hljómgrunn, og hann varð nokkurs konar „samviska kynslóðar sinnar“. Hann skrifaði gegn ofbeldi og þrýsti á um frið, sér- 4 Carroll 2013. Hugur 2014-5.indd 235 19/01/2015 15:09:41
Side 1
Side 2
Side 3
Side 4
Side 5
Side 6
Side 7
Side 8
Side 9
Side 10
Side 11
Side 12
Side 13
Side 14
Side 15
Side 16
Side 17
Side 18
Side 19
Side 20
Side 21
Side 22
Side 23
Side 24
Side 25
Side 26
Side 27
Side 28
Side 29
Side 30
Side 31
Side 32
Side 33
Side 34
Side 35
Side 36
Side 37
Side 38
Side 39
Side 40
Side 41
Side 42
Side 43
Side 44
Side 45
Side 46
Side 47
Side 48
Side 49
Side 50
Side 51
Side 52
Side 53
Side 54
Side 55
Side 56
Side 57
Side 58
Side 59
Side 60
Side 61
Side 62
Side 63
Side 64
Side 65
Side 66
Side 67
Side 68
Side 69
Side 70
Side 71
Side 72
Side 73
Side 74
Side 75
Side 76
Side 77
Side 78
Side 79
Side 80
Side 81
Side 82
Side 83
Side 84
Side 85
Side 86
Side 87
Side 88
Side 89
Side 90
Side 91
Side 92
Side 93
Side 94
Side 95
Side 96
Side 97
Side 98
Side 99
Side 100
Side 101
Side 102
Side 103
Side 104
Side 105
Side 106
Side 107
Side 108
Side 109
Side 110
Side 111
Side 112
Side 113
Side 114
Side 115
Side 116
Side 117
Side 118
Side 119
Side 120
Side 121
Side 122
Side 123
Side 124
Side 125
Side 126
Side 127
Side 128
Side 129
Side 130
Side 131
Side 132
Side 133
Side 134
Side 135
Side 136
Side 137
Side 138
Side 139
Side 140
Side 141
Side 142
Side 143
Side 144
Side 145
Side 146
Side 147
Side 148
Side 149
Side 150
Side 151
Side 152
Side 153
Side 154
Side 155
Side 156
Side 157
Side 158
Side 159
Side 160
Side 161
Side 162
Side 163
Side 164
Side 165
Side 166
Side 167
Side 168
Side 169
Side 170
Side 171
Side 172
Side 173
Side 174
Side 175
Side 176
Side 177
Side 178
Side 179
Side 180
Side 181
Side 182
Side 183
Side 184
Side 185
Side 186
Side 187
Side 188
Side 189
Side 190
Side 191
Side 192
Side 193
Side 194
Side 195
Side 196
Side 197
Side 198
Side 199
Side 200
Side 201
Side 202
Side 203
Side 204
Side 205
Side 206
Side 207
Side 208
Side 209
Side 210
Side 211
Side 212
Side 213
Side 214
Side 215
Side 216
Side 217
Side 218
Side 219
Side 220
Side 221
Side 222
Side 223
Side 224
Side 225
Side 226
Side 227
Side 228
Side 229
Side 230
Side 231
Side 232
Side 233
Side 234
Side 235
Side 236
Side 237
Side 238
Side 239
Side 240
Side 241
Side 242
Side 243
Side 244
Side 245
Side 246
Side 247
Side 248
Side 249
Side 250
Side 251
Side 252
Side 253
Side 254
Side 255
Side 256
Side 257
Side 258
Side 259
Side 260
Side 261
Side 262
Side 263
Side 264
Side 265
Side 266
Side 267
Side 268

x

Hugur

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Hugur
https://timarit.is/publication/603

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.