Heilbrigðisskýrslur - 01.12.1951, Qupperneq 205

— 203
1951
(J. Wagner Smitt i Nordisk Psykia-
trisk Medlemsblad, IV, 1950, bls. 7):
Við súrefnisvöntun ... er eftir á að
finna skammvinnari eða langvinnari
„frumusjúkdóm“ og ef til vill frumu-
dauða. Venjulegar eftirstöðvar heila-
hristings er einnig lengur eða skemur
viðloðandi „frumusjúkdómur“ og ef
til vill frumudauði. Við rotkrampa-
meðferðina er einnig um að ræða
skemur eða lengur viðloðandi „frumu-
sjúkdóm“ eða ef til vill frumudauða.
I öllum þessum tilfellum eru megin-
einkennin býsna svipuð: meðvitund-
arleysi — „rugl“-minnisleysi. Eftir á
um lengri eða skemri tíma „initiativ-
löshed“ og „eufori“: „Euforien frem-
træder klinisk ofte kun som mang-
lende fölelsesbetoning af problemer
og erindringer, der för episoden var
stærkt affcktbetonede. Ligheden med
den saakaldte lobotomipsyke er umis-
kendelig.“
Ég skýt því hér inn, að þessi sami
höfundur telur, að tilvalið væri að
gera lækningatilraunir með öðrum
aðferðum, þar sem hægt væri að
tempra súrefnisskortinn, svo að ekki
leiddi til krampa. Hann minnist á
ýmsar aðferðir til þess að framkalla
súrefnisskort í lieila og þá m. a. á
„den slags menneske-centrifuger, som
man flere steder i verden anvender
i den luftfartsmedicinske forskning“
(bls. 8). Sýnist mér, að þarna muni
vera komin brúin milli rotaðgerða nú-
tímans og þeirra, sem notaðar voru
fyrir 100—150 árum, en meðal þeirra
voru einmitt eins konar „manna-
skilvindur", þar sem sjúklingarnir
lágu á stórri skál með fæturna inn að
miðju, en höfuðið út að kantinum.
Var þessu svo snúið eins hratt og þá
var hægt, unz fólkið fór að fá svima,
uppköst, yfirlið o. s. frv. Var þannig
reynt að „skilja“ vitleysuna úr því,
eða slöngva henni út i buskann. Það
„batnaði“ ýmsum líka þá.
Margir hafa fundið sárt til þess, að
einhvern tilraunagrundvöll vantaði,
sem réttlætt gæti þessar aðferðir.
Nokkrir hafa því reynt að finna hann
°g vitanlega, eins og gerist í læknis-
fræðinni, með dýratilraunum.
Prófessor Lárus Einarsson hefur
sýnt fram á, hvernig hægt er með
smásjárrannsóknum að fylgjast með
ýmsum stigbreytingum i ástandi tauga-
frumnanna, allt frá vægum starfræn-
um breytingum, sem verða við venju-
legt meðalálag á þær, upp í óbætan-
legar vefrænar skemmdir, er verða
vegna ofálags á taugafrumurnar: Með
vaxandi miklu eða langvinnu álagi
litast frumurnar æ minna, verða meira
og meira litfælnar (chromofob), unz
nálgast algera tortímingu eða óbæt-
anlega „úttaugun".
Knud Aage Lorentsen i Árósum
hefur sýnt fram á (1950), að heila-
frumur verða litfælnar, þegar eftir
eitt insúlíndá, og að þvi fleiri sem
þau eru, því meiri verður hrörnunin
og tortíming taugafrumnanna.
Hans Hartelius i Stokkhólmi hefur
í ritgerð um heilabreytingar við raf-
rot (1952) sýnt fram á, að rafrot
veldur (1) smáblæðingum á heila-
gfirborði, sýnilegum með berum aug-
um, mest i framheilanum, en einnig
í „temporal“-svæðunum. Honum virð-
ist sem þessar smáblæðingar komi
frekar á eftir rotunum, og hefur ald-
urinn ef til vill eitthvað að segja. Auk
blæðinganna fundust (2) breytingar í
smáæðaveggjum, því meiri sem rotin
höfðu verið fleiri, óháðar aldri og
virtust jafnvel fara minnkandi, er frá
leið. í þriðja lagi (3) voru breytingar
í taugavef og bandvef. Þvi eldri sem
dýrin voru og því oftar sem þau voru
rotuð, þvi meiri voru þessar breyting-
ar. í fjórða lagi (4) voru breytingar
i sjálfum taugafrumunum. Sérkenni-
legast var, hve margbreytilegt var lit-
unarhæfi þeirra: Sumar frumur vo.ru
aðeins „neutral“, aðrar að byrja að
verða litfælnar, sumar langt leiddar á
þeirri braut. Þessi breytileiki var
einkum áberandi í ákveðnum hlutum
lieilabarkarins og einkum i dýpri lög-
um hans. Breytingarnar voru í smá-
blettum (foci), skemmdustu frumurn-
ar venjulega í miðju þeirra og þær
minnst breyttu í köntunum.
Aðeins 3 hlutar af heilanum voru
rannsakaðir aðallega, og úr 3 öðr-
um tekin nokkur sýnishorn, enda
gæti enginn maður lagt út i að rann-
saka með smásjá allan heilann. En