Orð og tunga - 2021, Qupperneq 62

Ásta Svavarsdóttir: Málnotkun í fjölskyldubréfum 51
Bréfritari
1. persóna 2. og 3. persóna
Dæmafj. hef hefi Dæmafj. hefur hefir
Guðrún 56 98% 2% 78 100% 0%
Klemens 37 76% 24% 35 100% 0%
Guðný 16 56% 44% 44 95% 5%
Sigurjóna 3 67% 33% 12 25% 75%
Finnur 59 32% 68% 54 31% 69%
Alls 171 66% 34% 223 78% 22%
Tafla 3. Hlutfallsleg dreifing beygingarmyndanna hef og hefi (1. pers.), hefur og hefir (2.
og 3. persóna) í bréfum fimm systkina til bróður og/eða föður.
Niðurstöðurnar í Töflu 2 sýndu að á heildina litið væru hef/hefur
ríkjandi í bréfum systkinanna en í Töflu 3 má sjá að dreifing afbrigð­
anna hef og hefi annars vegar og afbrigðanna hefur og hefir hins vegar
er ekki sú sama og að hlutfall hefi í 1. persónu er nokkru hærra (34%)
en hlutfall hefir í 2. og 3. persónu (22%). Tilbrigði í nútíð sagnarinnar
hafa eru mjög mismikil í bréfum systkinanna. Þau eru nánast engin
í bréfum Guðrúnar sem notaði myndirnar hef og hefur með aðeins
einni undantekningu í 1. persónu. Meiri tilbrigði eru hjá Klemens og
Guðnýju en þau eru fyrst og fremst í 1. persónu þar sem þau notuðu
hefi í talsverðum mæli þótt myndin hef hafi yfirhöndina; myndin
hefir (2./3. pers.) kemur aftur á móti lítt eða ekki fyrir hjá þeim. Mest
tilbrigði eru í bréfum Sigurjónu og Finns, þau koma fram í öllum
persónum en munstrið er ekki það sama. Í bréfum Sigurjónu er hef
algengari í 1. persónu (67%) og hlutföll myndanna áþekk því sem
er hjá Guðnýju og Klemens en aftur á móti er hefir ríkjandi í 2. og 3.
persónu (75%). Hér er þess að gæta að langfæst dæmi eru í hennar
bréfum og 1. persónudæmin eru bara þrjú. Það eru því mjög fá dæmi
á bak við hlutfallstölurnar og því hætt við því að niðurstöðurnar séu
tilviljunarkenndari en hjá hinum systkinunum. Hjá Finni er dreifing
afbrigðanna önnur en hjá Sigurjónu því hann notar bæði hefi og hefir
tvisvar sinnum oftar hlutfallslega en myndirnar hef og hefur og sýnir
lítinn sem engan mun eftir persónum.
Hvernig ber að túlka þennan mun í máli systkinanna? Í fljótu
bragði er erfitt að greina skýrar andstæður í niðurstöðunum, t.d. eftir
kyni bréfritara, menntun þeirra og stöðu, búsetu eða uppruna. Það
er nærtækt að skýra útkomuna hjá Finni með áhrifum málstöðlunar
— hann var háskólastúdent og síðar háskólakennari og því líklegur
bæði til að þekkja vel málumræðu samtímans og taka mið af henni
tunga_23.indb 51 16.06.2021 17:06:48