Orð og tunga - 2021, Qupperneq 85

74 Orð og tunga
(3) a. viðskeyti I + viðskeyti II
b. viðskeyti I + viðskeyti I
c. viðskeyti II + viðskeyti II
d. *viðskeyti II + viðskeyti I
Þannig var röðin viðskeyti I + viðskeyti I leyfileg og sömuleiðis röðin
viðskeyti II + viðskeyti II. Röðin *viðskeyti II + viðskeyti I var óleyfileg
og lagskiptingin spáði því að hún ætti ekki að koma fyrir neins staðar.
Þegar fram liðu stundir kom fram ýmis gagnrýni á lagskiptinguna
og hverju hún hugsanlega spáði. Gussmann (1988) var einna fyrstur
til þess að ríða á vaðið í ritdómi í Journal of Linguistics. Hann var mót­
fallinn hugmyndinni um lagskiptingu orðasafnsins því hún spáði
ekki rétt fyrir um viðskeytaröðina þar eð dæmi fyndust í ensku um
viðskeyti II sem stæðu innan við viðskeyti I (sjá (3)d.), sbr. read-
abil(vII)­ity(vI).9 Seinna tóku Aronoff og Furhop (2002:454) og Hay og
Plag (2004:569) undir þessa gagnrýni.
2.2 Skýrari viðskeyti utan við þau óskýrari
Hay og Plag (2004) settu fram tilgátu til þess að skýra leyfilegar og
óleyfilegar viðskeytaraðir í tungumálum sem byggði á ákveðnu stig­
veldi viðskeyta við röðun þeirra (e. complexity hierachy). Tilgátan
fólst í því að skýrt aðgreindari og skiljanlegri viðskeyti kæmu alltaf
utan við minna skýrt aðgreind og minna skiljanlegri viðskeyti, sbr.
Hay og Plag (2004:571): „The general claim is that affixes can be ap­
proximately ordered along a hierarchy of processing complexity,
with more separable affixes at one end, and less separable affixes at
the other end.“ Enn fremur héldu Hay og Plag því fram að eftir því
sem viðskeyti væru óskýrari, bæði hljóðafarslega og merkingarlega,
og eftir því sem þau væru fátíðari og minna virk, þá væru minni
líkur á því að þau gætu komið utan við önnur viðskeyti. Erfitt er að
henda reiður á þessu nema það sé vel skilgreint hvað felist í skýrt að­
9 Í ritdómnum beinir Gussmann (1988:238) aðallega gagnrýni sinni að stöðu orð­
hluta fræðinnar innan orðhlutahljóðkerfisfræðinnar og segir kenninguna að mestu
leyti byggja á hljóðkerfislegum atriðum en gera lítið úr hlutverki orðhlutafræðinn­
ar. Hlutverk hennar sé að mestu fólgið í því einu að bæta við viðskeytum og
beyg ingarendingum og mynda samsett orð (sjá einnig samskonar gagnrýni hjá
Kristínu Bjarnadóttur 2005:78–82). Sýnt var fram á ýmsa galla kenningarinnar (sjá
t.d. Katamba 1993:133–151) og aðrar kenningar komu fram síðar sem þóttu betur
til þess fallnar að lýsa samspili orðhlutafræði og hljóðkerfisfræði (sjá t.d. um best­
unarhljóðkerfisfræðina (e. optimality theory) hjá Archangeli og Langendoen 1997).
tunga_23.indb 74 16.06.2021 17:06:49