Orð og tunga - 2021, Side 86

Þorsteinn G. Indriðason: Viðskeytaraðir í íslensku 75
greindum og minna skýrt aðgreindum viðskeytum. Hins vegar má
finna ákveðnar vísbendingar um það í íslensku að tilgátan geti komið
að notum þegar skýra á röð viðskeyta þar. Ýmislegt bendir til þess
að viðskeyti í íslensku sem geta staðið utan við önnur viðskeyti séu
mest an part skýr, skiljanleg og vel afmörkuð bæði hljóðafarslega og
merk ingarlega. Það sést í upptalningu á viðskeytum úr dæmasafni
rann sóknarinnar sem geta tengst við viðskeytt grunnorð sem eru
nafn orð, sjá (4):
(4) ­dómur ­samur ­óttur ­skapur
­legur ­semi ­leiki
Sama á við þau viðskeyti úr dæmasafninu sem tengjast viðskeyttum
grunnorðum sem eru lýsingarorð, sbr. (5):
(5) ­legur ­heit ­leiki
­leikur ­ungur
Nefna má hér og það verður rætt síðar að viðskeytin í (4) og (5) eru
flest kerfisvædd viðskeyti (e. grammaticalized) frá sjálfstæðum orðum
úr frumnorrænu (sjá t.d. Iversen 1973:162–164). Þau hafa því flest
verið sjálfstæð orð á ákveðnum tímapunkti í málsögunni. Vegna
þessara tengsla við sjálfstæð orð má því búast við því að þau hafi
í sér ákveðinn skýrleika sem ekki önnur viðskeyti hafa og því ekki
óeðlilegt að þau komi utan við önnur viðskeyti ef eitthvað er að marka
tilgátu Hay og Plag (2004).
2.3 Formlegar hindranir á röð viðskeyta
Eins og áður hefur komið fram voru valhömlur notaðar til þess að
lýsa því hvers vegna sum viðskeyti gátu staðið saman og sum við­
skeyti ekki. Aronoff og Furhop (2002:451) skilgreina valhömlur á
eftir farandi hátt: “Within most views of morphology, the attachment
of a particular affix to a particular base is sensitive to syntactic, se­
mantic, morphological, and phonological information in the base,
usually called selectional restrictions.“ Fabb (1988:527) gerði grein
fyrir miklu safni enskra viðskeyta og röðunarmöguleikum þeirra með
valhömlum. Hann hélt því fram að hægt væri að gera grein fyrir við­
skeyta röðunum í (3) án þess að grípa til lagskiptingar orðasafnsins og
tók þannig undir gagnrýni Gussmann á lagskiptinguna og orðhluta­
hljóðkerfisfræðina almennt.
tunga_23.indb 75 16.06.2021 17:06:50