Orð og tunga - 2021, Síða 91

80 Orð og tunga
Segja má að þetta sé eina úttektin í seinni tíð á því hvað getur staðið
saman og hvað ekki af íslenskum viðskeytum út frá merkingu.
4 Rannsókn á viðskeytaröð
4.1 Inngangur
Í þessum kafla verður sagt frá rannsókn á viðskeytaröðum og um­
fangi hennar. Í rannsókninni voru prófaðir tengingarmöguleikar tutt­
ugu og sex viðskeyta sem mynda nafnorð (hér eftir nafnorðsvið skeyti)
við tuttugu og tvö viðskeyti sem tengjast nafnorðsviðskeytum. Að
auki voru prófaðir tengingarmöguleikar níu viðskeyta sem mynda
lýsingarorð (hér eftir lýsingarorðsviðskeyti) við tólf viðskeyti sem
tengjast lýsingarorðum. Gagnagrunnarnir Íslenskur orðasjóður (ÍOS)
og Beygingarlýsing íslensks nútímamáls (BÍN) voru notaðir til þess að
leita að staðfestum viðskeytaröðum. Einungis er um að ræða könnun
á viðskeytaröðum þar sem valhömlur viðkomandi viðskeyta passa
saman og ekki var leitað að röðum sem fólust í því að snúa við röð
viðskeytanna blint því valhömlur virðast sjaldnast passa saman eftir
viðsnúninginn eins og fram hefur komið.
4.2 Efniviður rannsóknarinnar
4.2.1 Viðskeytin í rannsókninni – hverju tengjast þau og
hvað búa þau til af orðum?
Í Töflu 1 er yfirlit yfir viðskeytin í rannsókninni og tengingarmöguleika
þeirra. Sjálf viðskeytin eru tekin frá Eiríki Rögnvaldssyni (1987) en
tengingarmöguleikar þeirra voru kortlagðir með hjálp frá yfirlitum
í Þorsteini G. Indriðasyni (2016a). Erlend viðskeyti (­isti, ­ismi, ­ía)
voru ekki tekin með í rannsóknina þar eð þau virðast ekki tengjast
innlendum viðskeytum án þess að ending komi á milli, sbr. sadist-a-
legur. Sömuleiðis voru ekki tekin með viðskeyti þar sem grunnorðið
var frekar illgreinanlegt, sbr. ­al í gamall.13 Eftir stóðu 35 viðskeyti sem
verða prófuð í ýmsum röðum hér á eftir.
13 Hér verður ekki skilið á milli viðskeyta sem eru „innflutt“ á einhverju stigi mál­
sögunnar og svo viðskeyta sem hafa verið hluti af málinu frá upphafi (sjá t.d.
Þorstein G. Indriðason 2005 um sögulega virkni nokkurra af þessum viðskeytum).
Viðskeytin í Töflu 1 eru flest ef ekki öll vel aðlöguð íslensku máli og því ekki ástæða
til þess í rannsókn af þessu tagi að greina á milli nýrri og eldri viðskeyta.
tunga_23.indb 80 16.06.2021 17:06:50