Saga - 2013, Qupperneq 12

og fengu þau Friðrik, Agnes og Sigríður líflátsdóm í undirrétti.
Björn Blöndal (1787–1846) sýslumaður Húnvetninga kvað upp
dauða dóm inn sem var síðan staðfestur í Landsyfirrétti og Hæsta-
rétti.2 Síðsumars 1829 breytti konungur, að tillögu Hæstaréttar, líf-
látsdómi Sigríðar í ævilanga fangavist í kaupmannahöfn.3 Sigríður
lést þar í Tugthúsinu úr „brjóstpínu“ 5. apríl 1839.4 Agnes og Friðrik
voru hins vegar leidd á höggstokkinn á Þrístöpum, nyrst í vatns-
dals hólum í Húnavatns sýslu, hinn 12. janúar 1830 og tekin af lífi.
Þetta reyndist vera síðasta aftakan á Íslandi.
Morðið á Natani ketilssyni er eitt frægasta og umtalaðasta saka-
mál Íslandssögunnar. Hér verður hugað að þeim heimildagrunni
sem umfjöllun um morðbrennuna hefur löngum hvílt á. Höfund -
arnir sem einkum koma við sögu eru fjórir; Jón espólín (1769–1836),
Gísli konráðsson (1787–1877), Tómas Guðmundsson á Þverá (1814–
1860) og Brynjúlfur Jónsson frá Minna-Núpi (1838–1914), en allir
skrifuðu þeir um Natansmál. Hugað verður að eðli ritverka þeirra
sem og heimildagildi og kannað hvaða sögu þessir höfundar segja
um morðbrennuna á Illugastöðum. Í því sambandi verður í
greininni fyrst og fremst staldrað við tvö dæmi; annars vegar
atburðarásina sjálfa morðnóttina, hins vegar meint ástarsamband
Agnesar Magnúsdóttur og Natans ketilssonar og þær ólgandi til-
finningar sem eiga að hafa leitt til morðvígsins. Að öðru leyti verður
hér ekki reynt að skýra ástæður og tildrög morðbrennunnar. enda
eggert þór bernharðsson10
2 Sjá dómana: ÞÍ. (Þjóðskjalasafn Íslands). Sýsluskjalasafn. Hún. GA/18, 2. 1821–
1830. Dómabók. Dómur í því svonefnda morðs-, morðbrennu- og þjófn aðar máli
m.fl. upplagður þann 21ta júlí 1828, bls. 136–151; Landsyfirréttar dómar og hæsta-
réttardómar í íslenzkum málum 1802–1873 III, 1824–1830 (Reykja vík 1925–
1931), bls. 260–279; ÞÍ. Sýsluskjalasafn. Hún. B/9, 10. Bréf 1829–1830. Afskrift af
hæstaréttardómi af 25. júní 1829. — Í undirréttardómi sýslumanns áttu líkamar
sakafólksins að leggjast á steglur og hjól að lokinni aftöku en það var fellt út í
yfirréttardómnum.
3 ÞÍ. Sýsluskjalasafn. Hún. B/9, 9. Bréf 1829–1830. Bréf Friðriks konungs vI um
breytingu á dauðadómi Sigríðar Guðmundsdóttur í lífstíðarfangelsi, dags. 26.
ágúst 1829.
4 Inga Huld Hákonardóttir, „Ævilok Sigríðar og Daníels“, birt í Guðlaugur Guð -
munds son, Enginn má undan líta. Sagnfræðilegt skáldrit, sem varpar nýju ljósi á
morðmálin í Húnaþingi, aðdraganda þeirra og afleiðingar (Reykjavík: Örn og
Örlygur 1974), bls. 188. Inga Huld Hákonardóttir sagnfræðingur kannaði afdrif
þeirra þriggja sem dæmd voru til refsivistar í kaupmannahöfn og niðurstaða
þeirrar rannsóknar birtist í framangreindri bók, sjá bls. 184–190.
Saga haust 2013 NOTA_Saga haust 2004 - NOTA 23.6.2020 15:03 Page 10