Saga - 2013, Side 20

deild Landsbókasafns Íslands.30 Ítarlegasta og elsta handritið er talið
ritað í kringum 1860.31 Handritið sem gefið var út á bók árið 1892,
og er að mestu samhljóða handriti Gísla frá því um 1860 um sjálft
morðmálið, var í eigu Sighvats Grímssonar Borgfirðings en þeir
Gísli voru vinir og samstarfsmenn.32 enginn efnislegur munur er á
frásögninni af málinu í prentuðu handriti Sighvats Borgfirðings og
handriti Gísla frá um 1860. Reyndar sýnir textinn frá um 1860
hversu litlu hefur verið breytt í samanburði við handrit Jóns
espólíns að Húnvetninga sögu þótt vissulega bæti Gísli konráðsson
ýmsu smálegu við frásögnina á þeim þremur áratugum sem liðu frá
því að Jón espólín gekk frá handriti sínu. Þær viðbætur skipta hins
vegar engu máli fyrir framvindu morðsögunnar.33
Af þessu er ljóst að sagan af Natani ketilssyni þegar hann var
bóndi á Illugastöðum 1826–1828 var skrifuð í Skagafirði innan við
sex árum eftir að morðbrennan varð í Húnaþingi. Nánast er sama
hvar borið er niður í Natansmálum: handrit espólíns að Húnvetn -
inga sögu leggur grunninn að frásögninni. Því er vart hægt að tala
um sjálfstæða sögu Gísla konráðssonar um tíma Natans á Illuga -
stöðum þótt hann hafi síðar dregið efnið saman í eitt handrit og bætt
lítillega við. Jón espólín hefur ritað Illugastaðaþátt á árunum 1826
eggert þór bernharðsson18
31 Það sem merkt er JS. 123 8vo.
32 Sighvatur Grímsson Borgfirðingur skýrði tilurð handritsins hér: Þjóðviljinn
ungi 24. janúar 1893, bls. 31. — Sighvatur ræðir nánar um vinnubrögð Gísla
konráðs sonar í formála sínum hér: Gísli konráðsson, Æfisaga Gísla Konráðs -
sonar ens fróða, bls. III–XIII.
33 Sé einungis tekið dæmi af morðnóttinni eru efnislegar viðbætur Gísla kon -
ráðssonar í Húnvetninga sögu við handrit espólíns að Húnvetninga sögu
fólgnar í upplýsingum um það hvernig Natan eignaðist slaghamarinn, að
Daníel Guðmundsson vinnumaður væri farinn aftur til Geitaskarðs, að talið sé
að Sigríður bústýra hafi sagt barninu að verið væri að skera hrúta þegar óp
heyrð ust úr baðstofunni og um kveðskap Hallgríms læknis Jónssonar á Nauta -
búi. — Þótt enginn efnislegur munur sé á frásögninni af morðnóttinni í
prentaðri Natanssögu frá 1892 og handriti Gísla frá um 1860 hafa hins vegar
fáein atriði bæst við miðað við Húnvetninga sögu Jóns espólíns. Til viðbótar
áðurgreindum upplýsingum er sagt frá því að Jón Árnason, hinn sakborning-
urinn í „fjárdrápsmálinu“, hafi verið með Arnljóti hreppstjóra á Gunnsteins -
stöðum; að Natan hafi flýtt sér mjög vestur og ætlað til Geitaskarðs næsta dag;
að Natan hafi, að sögn, tekið barnið á heimilinu af fátækum; hver aldur Natans
og Péturs var þegar þeir voru drepnir; að fleiri hafi orðið sekir um þjófnað á
Illugastöðum og vitað um morðáformin. Loks er greint örlítið nánar frá því
hvernig lík Natans leit út þegar það fannst.
Saga haust 2013 NOTA_Saga haust 2004 - NOTA 23.6.2020 15:03 Page 18