Saga - 2013, Side 25

legri reynslu og tilfinningum.“53 Þó sé afstaða Brynjúlfs andspænis
viðfangsefninu í aðalatriðum „staða sagnfræðingsins er stendur
utan við söguna sjálfa. Hann er sögumaðurinn sem tíundar fróðleik-
inn á tiltölulega hlutlægan og hlutlausan hátt og án mikils tilfinn-
ingahita eða nálgunar við sögupersónurnar. en þetta er alls ekki
undantekningarlaust.“54 Brynjúlfur telji „sig greinilega vera að skjal-
festa sannleika og ætlar sér ekki að blanda neins konar skáldskap
eða uppspuna í frásögn sína viljandi.“55
Þegar bók Brynjúlfs Jónssonar frá Minna-Núpi kom út árið 1912
var skrifað um hana í flest blöð og sumstaðar var hún borin saman
við rit Gísla konráðssonar.56 Almennt var því fagnað að í bókinni
væri ný sýn á mannkosti Natans ketilssonar og reynt væri að rétta
hans hlut en Gísli hafði þótt heldur neikvæður í garð Natans í sínu
riti.57 Hins vegar voru ekki allir sammála því að maður sem fæðst
hefði eftir að þeir atburðir gerðust sem hann fjallaði um, þ.e. Brynj -
úlfur, væri betri til frásagnar en samtímamaður sögupersóna, þ.e.
Gísli.58 Blaðagagnrýnendur ræddu þó ekki hvað síst áreiðanleika
sögunnar og heimildagildi efnisins; m.a. var deilt um það hvort
treysta mætti á misáreiðanleg munnmæli og sagnir úr héraði.
konráð vilhjálmsson frá Hafralæk benti t.d. á að Gísla konráðssyni
hefði „að vísu — og líklega með réttu — verið brugðið um það að
hann hafi eigi ætíð verið nógu vandur að heimildum til söguþátta
sinna“ en konráði sýndist „vera komið í ljós að eigi hafi Brynjúlfur
haft sannari heimildum að fagna til Natanssögu sinnar en Gísli og
helst til um of hefur hann notað lítt rannsökuð munnmæli sem ætíð
geta stórum aflagast á skemmri tíma en hér er um að ræða.“59
Jóhann kristjánsson ættfræðingur gekk ívið lengra í gagnrýni sinni:
„virðist höf[undur] hafa gert sér far um að grafa upp allar sagnir er
gengu manna á milli um þau Natan og Rósu og hefur sagan því
mikið gildi frá þjóðsögulegu tilliti. Hún er og ljós vottur þess hvað
munnmælin eru fljót að ríða í bága við hin sögulegu sannindi.“60
friðrik, agnes, sigríður og natan 23
54 Sama heimild, bls. 109.
55 Sama heimild, bls. 103.
56 Þegar rit Gísla konráðssonar kom út 1892 var nánast ekkert skrifað efnislega
um það í blöð.
57 Sbr. t.d. Dvöl 13:4 (1913), bls. 13–14; Norðurland 26. október 1912, bls. 174;
Reykjavík 19. október 1912, bls. 168; Heimskringla 19. desember 1912, bls. 3.
58 Sbr. t.d. Sunnanfari 1. apríl 1912, bls. 29–30; Eimreiðin 19:1 (1913), bls. 68.
59 Sunnanfari 1. apríl 1912, bls. 29–30.
60 Óðinn 8:9 (1912), bls. 66.
Saga haust 2013 NOTA_Saga haust 2004 - NOTA 23.6.2020 15:03 Page 23