Saga - 2013, Qupperneq 61

kenningasmíð sína byggðu Barton og Hamilton á rannsókn á
ensku bæjarfélagi undir lok tuttugustu aldar þar sem þau skoðuðu
tengsl ytri formgerða samfélagsins og athafnarinnar að lesa og
skrifa. Þau greindu sex meginiðkanir alþýðlegs læsis í efnivið
sínum, þ.e. hvernig fólk hagnýtti þessa þekkingu í daglegu lífi sínu.
Þessar iðkanir, sem verða ekki alltaf skildar hver frá annarri, eru:
1) Skipulagning daglegs lífs þar sem texti, skrifaður og lesinn,
og þau tæki sem til þurfti léku lykilhlutverk.
2) Persónuleg samskipti, svo sem í formi sendibréfa, póstkorta,
afmæliskveðja og tilkynninga í blöðum.
3) Tómstundargaman þar sem t.d. bækur eru lesnar í einrúmi
eða upphátt fyrir aðra.
4) Skrásetning lífs, t.d. í dagbók, æviminningum eða sambæri-
legum textum.
5) Aukinn skilningur, t.d. með lestri hvers kyns hjálparbóka,
trúarrita eða einfaldlega leiðbeininga.
6) Félagsleg þátttaka, svo sem í félagasamtökum.6
Þótt rannsóknin beindist að hagnýtingu læsis í samtímanum hafa
kenningarammi og greiningarhugtök Bartons og Hamilton ekki
síður reynst gagnleg við rannsóknir á læsi í sögulegu ljósi enda er
það meginatriði í rannsóknarniðurstöðum þeirra að læsi sé ávallt
menningarlega og félagslega staðsett, með öðrum orðum að birting-
armyndir þess og þær þarfir sem það byggist á séu mismunandi í
tíma og rúmi.
Davíð Ólafsson sagnfræðingur hefur til að mynda skoðað hand-
ritamenningu nítjándu aldar og greint starf Sighvats Grímssonar
Borgfirðings í ljósi þessara sex meginiðkana.7 Margþætt skrif Sig -
kvennabréfin á hallfreðarstöðum 59
Situated Literacies. Reading and Writing in Context. Ritstj. David Barton, Mary
Hamilton og Roz Ivanic (London og New york: Routledge 2000), og The
Anthropology of Writing. Understanding Textually Mediated Worlds. Ritstj. David
Barton og Uta Papen (London og New york: Continuum 2010). Jafnframt nor-
ræna greinasafnið Ätt läsa och att skriva. Två vågor av vardagligt skriftbruk i Norden
1800–2000. Ritstj. Ann-Catrine edlund. Nordliga studier 3. vardagligt skriftbruk
1 (Umeå: Umeå universitet och kungl. Skytteanska Samfundet 2012).
6 David Barton og Mary Hamilton, Local Literacies, bls. 247–252.
7 Sjá tvær nýlegar greinar Davíðs: Davíð Ólafsson, „vernacular Literacy Practices
in Nineteenth-Century Icelandic Scribal Culture“, í Att läsa och att skriva, bls. 65–
85; Davíð Ólafsson, „Scribal Communities in Iceland: The Case of Sighvatur
Grímsson“, White Field, Black Seeds: Nordic Literacy Practices in the Long Nine -
Saga haust 2013 NOTA_Saga haust 2004 - NOTA 23.6.2020 15:04 Page 59