Saga - 2013, Side 81
Á persónulegum vettvangi innan fjölskyldu var hún önnur en þegar
skrifa átti lærðum mönnum, jafnvel þótt þeir væru gamlir kunningj-
ar eða vinir. Þá þurfti að gæta að stíl og framsetningu og orða
hlutina rétt, af því hæfni á þessu sviði var mælikvarði á fágun og
stéttarstöðu.71 Sigríður amma, sem þó taldi ekki eftir sér að skrifa
þeim sem skrifa þurfti, bað árið 1826 Pál Þ. Melsteð sýslumann að
skrifa Grími Jónssyni amtmanni fyrir sig og biðja hann fyrir Siggeir,
sem var ellefu ára gamall að leggja af stað í hina löngu ferð á Arnar -
stapa. „[D]alitid var þad ødruvísi stílad en amtmans breved mitt“,
skrifaði amma en sjálf hafði hún ‘párað’ Bjarna amtmanni bréf sem
„hann ma til ad firirgefa þo það sie nockud klaufalegt“.72
Hér er ekki horft fram hjá því að félagsleg staða og stétt skipti
máli, bæði fyrir karla og konur. en staðreyndin er engu að síður sú
að konur höfðu færri tækifæri til þjálfunar á þessu sviði og þær nutu
minni formlegrar menntunar, eins og áður er nefnt, og það kemur
oft fram í skriftarkunnáttu þeirra — og sjálfstrausti. Susan Whyman
bendir einmitt á að stúlkur hafi frekar en drengir skrifað hljóðfræði -
lega og fleiri villur voru í bréfum þeirra.73 Í áhugaverðri bók sagn -
fræðingsins emmu Rothschild er saga ellefu skoskra systkina sögð
í gegnum sendibréf og sett í samhengi við sögu breska heimsveldis -
ins (og alls konar veldi, bæði efnahagsleg og persónuleg), upp -
lýsing una og samfélagsbreytingar átjándu aldar. Hún vekur einmitt
athygli á að systurnar hafi að mestu verið sjálflærðar og mun fleiri
villur í bréfum þeirra framan af bréfaskiptunum. ein þeirra lék þó
lykilhlutverk í hinum umfangsmiklu bréfaskiptum fjölskyldunnar,
því hún var alla ævi heima í edinborg og fékk bréf frá bræðrum sín-
um sem flæktust um víða veröld. Það var hún sem hélt þráðunum
saman og miðlaði fréttum.74 Þetta minnir óneitanlega á Pál Pálsson
og bréf hans þótt bréflegt heimsveldi hans hafi verið nokkru minna.
Frá kynjasjónarhorni er athyglisvert að bera bréf kvennanna —
einkum systranna Þórunnar og Sigríðar — saman við bréf vina Páls
sem hver á fætur öðrum sigldu til kaupmannahafnar um miðjan
kvennabréfin á hallfreðarstöðum 79
71 Sjá t.d. konstantin Dierks, „The Familiar Letter“, bls. 33.
72 Lbs. Lbs. 2412 a 4to. Sigríður Ørum til Páls Pálssonar 25. júní 1826.
73 Susan Whyman, The Pen and the People, t.d. bls. 12, 31–32. David A. Gerber vek-
ur athygli á mishröðun í færni kvenna og karla hvað varðar læsi (lestur og
skrift), sbr. Authors of Their Lives, bls. 80–81. einnig má benda á Britt Liljewall,
„Folkligt skriftbruk i Sverige under 1800-talet“, bls. 44–45.
74 emma Rothschild, The Inner Life of Empires. An Eighteenth-Century History
(Princeton og Oxford: Princeton University Press 2013 [2011]), t.d. bls. 20–21.
Saga haust 2013 NOTA_Saga haust 2004 - NOTA 23.6.2020 15:04 Page 79