Saga - 2013, Qupperneq 122

ungmenni í gæslu. Þarna þyrftu líka að vera aðalbækistöðvar sið -
ferðislögreglunnar, sem yfirheyrði ungmennin og rannsakaði eftir
atvikum ásamt stöðvarlækni (konu), sálfræðingi og geðlækni ástand
og heimilisástæður þeirra, og ákvæði hvort bæri að fjarlægja þau úr
umhverfi sínu. Hjúkrunarkona ætti að stjórna stöðinni, sem yrði
einnig „rannsóknarstofnun í siðferðismálum barna og unglinga“.
Finna þyrfti „rætur meinsemdar þeirrar“ sem væri „í þann veginn
að eitra þjóðlíf Íslendinga“ í von um að hefta mætti frekari út -
breiðslu hennar.88
Í evrópu var alllöng hefð fyrir því að vista vændiskonur á
sjúkrahúsum, sem sum voru jafnframt fangelsi, enda voru
konurnar margar illa farnar líkamlega og andlega. Þær stúlkur sem
Jó hanna vildi leggja inn á sjúkrahús (móttökustöð), undir gæslu
siðferðislögreglunnar, voru aftur á móti flestar við bærilega heilsu
og færar um sveitastörf, eins og fram kom eftir að ríkið stofnaði
slíka stöð 1942. Aðalstarf stöðvarlæknisins var að rannsaka hvort
viststúlkur væru haldnar kynsjúkdómi (lækningum á þeim sinnti
Landspítalinn ) og hvort þær væru „spjallaðar“ af hermönnum.89
Það gat vitaskuld verið bráðnauðsynlegt til að skera úr um hvort
brotið hefði verið á stúlkubörnum. en í augum Jóhönnu voru
flestar ef ekki allar væntanlegar viststúlkur í móttökustöðinni, allt
að 21 aldri, „sýkilberar“, haldnar illskeyttri „farsótt“, sökum gruns
eða sannana um samræði við „hernámsmenn“.90 Íslensk
heilbrigðis yfirvöld höfðu með einangrun sjúklinga náð góðum
árangri í baráttu við smitsjúkdóma á borð við berkla og holdsveiki.
Sama hugsun lá að baki fyrrnefndum tillögum hjúkrunarkonunnar
Jóhönnu, sem hafði sérhæft sig í endur hæfingu berklasjúklinga á
vinnuhælum. vilmundur Jónsson landlæknir skilgreindi þetta
viðhorf síðar sem „læknisafstöðuna“, öndvert við „dómara-
afstöðuna“ sem lög fræð ingar og margar konur tækju til ástandsins.
þór whitehead120
88 ÞÍ. Ue. B/1-1. Jóhanna knudsen til Agnars kofoed-Hansens 17. maí 1941. D/1-
6. Sjúkrahús til verndar unglingum. Lausleg áætlun.
89 Íris Cochran Lárusdóttir, Það er draumur að vera með dáta. Ástandið frá komu
bandaríska hersins 1941 til ársloka 1943. BA-ritgerð í sagnfræði frá Háskóla
Íslands 2011, bls. 51; Bára Baldursdóttir, „„Þær myndu fegnar skifta um
þjóðerni““, bls. 301.
90 ÞÍ. Ue. B/1-9. Jóhanna knudsen til einars Arnórssonar 9. febrúar 1943.
91 Heilbrigðisskýrslur 1940. Samdar af landlækni eftir skýrslum héraðslækna og
öðrum heimildum (Reykjavík 1943), bls. 204.
Saga haust 2013 NOTA_Saga haust 2004 - NOTA 23.6.2020 15:04 Page 120