Saga - 2013, Qupperneq 123

Þegar grunur vaknaði um lífshættulegan sjúkdóm „væri ekki
krafist annars en rökstuddra grunsemda“, hefja yrði sóttvarnir og
sjálfsagt að „gera heldur meira en minna“.91 Jóhanna taldi reyndar
að ástandið („hermannaveikin“) væri miklu hættulegra en allar þær
sóttir sem hingað gætu borist. Dauðinn og gröfin væru eftirsóknar-
verðari fyrir ungar stúlkur og foreldra þeirra en að verða „þessari
plágu að bráð“, eins og hún orðaði það síðar.92 Ástandskonur væru
í raun dauðar þjóð sinni, fallnar „í valinn“.93
Jóhanna knudsen segist hafa rætt ástandið við lögreglustjóra og
forsætis- og dómsmálaráðherra, eftir hún lauk við skýrslu sína í
maí 1941. Þeir hafi báðir sýnt ríkan áhuga á því að framkvæma til-
lögur hennar og ráðherrann virst „hafa miklar áhyggjur“ af mál-
inu.94 Í júní 1941 reyndist Hermann Jónasson líka andvígur því að
taka boði Bandaríkjaforseta um hervernd gegn rammefldu Þýska -
landi Hitlers af ótta við að Bandaríkjaher gengi nær þjóðinni en sá
breski, ekki síst kvenþjóðinni. en öðrum ráðherrum þjóð stjórnar -
innar stóð ekki slík ógn af Bandaríkjamönnum og stjórnin sættist á
hervernd þeirra. Hermann setti þó það skilyrði fyrir verndinni að
Bandaríkjaher sendi enga blökkumenn hingað, vegna þess að þeir
gætu ógnað kynstofni Íslendinga enn frekar en hvítir hermenn.
Fyrir stríð hafði Hermann beitt sér sérstaklega gegn því að
gyðingar á flótta undan nasistum fengju hér landvist. Í þessum efn-
um fór hann þó eflaust eftir drottnandi þjóðernissjónarmiðum og
tíðarandanum.95
Í júlí 1941 lentu fyrstu bandarísku landgönguliðarnir í Reykjavík,
ástandið og yfirvöldin 121
92 Jóhanna knudsen, „eigum við að eftirláta hernum stúlkubörnin?“, Morgun -
blaðið 30. desember 1943, bls. 4–5. Jóhanna jafnaði iðulega saman ótilhlýðilegu
eða óþjóðlegu kynlífi og skæðum sjúkdómum, dauða og pínu. Árið 1947 for-
dæmdi hún til dæmis fræðslubók um hjónalíf, þar sem hún hlyti að valda ung-
mennum sálarháska og leiða þau á glapstigu. Það væri firra að ríkið bannaði
ekki slíkar bækur eins og „kennslubækur um morð, pyndingar, víxlafölsun eða
skattsvik.“ Sjá „„Í þúsund ár höfum við setið við sögur og ljóð““, Syrpa I:1
(1947), bls. 27–29.
93 ÞÍ. Ue. C 2/8. Jóhanna knudsen til séra Gunnars Árnasonar 17. nóvember 1944.
94 ÞÍ. Ue. B 1/25. Jóhanna knudsen til Ólafs Lárussonar 13. janúar 1944. D 1/15.
Jóhanna knudsen, handrit, yfirlit yfir störf 1941, ódagsett.
95 Þór Whitehead, „Hlutleysi Íslands á hverfanda hveli 1918–1945“, Saga XLIv:1
(2006), bls. 38–43; Þór Whitehead „kynþáttastefna Íslands“, Lesbók Morgun -
blaðs ins 13. janúar 1974, bls. 4–5; Þór Whitehead, Ófriður í aðsigi, bls. 85–90.
Saga haust 2013 NOTA_Saga haust 2004 - NOTA 23.6.2020 15:04 Page 121