Saga - 2013, Page 126

um 2.500 konur á áðurnefndum aldri í tygjum við hermenn í
Reykja vík.101 Sé hins vegar miðað við algengasta aldursskeið
„ástands kvenna“, 15–35 ára, átti um það bil þriðja hver kona á þeim
aldri nú að leggja lag sitt við hermenn.102
Nefndin taldi líkt og landlæknir að tvennt væri sérstaklega ugg-
vænlegt: Fjöldi stúlkubarna ætti mök við hermenn, sum fyrir greiðslu,
og auk þess stunduðu margar konur hér vændi. Þetta væri nýtt
fyrir bæri og aðalhættan sú að hér myndaðist „stór vændiskvenna-
stétt“. Nefndin taldi sig að vísu ekki geta staðfest fullyrðingu lög-
reglustjóra um heildarfjölda ástandskvenna. Hver sem er gæti þó
„sannfært sig um, að fjöldinn muni vera gífurlegur“ með því einu
að líta inn á danshús bæjarins yfirfull af hermönnum og konum.103
Þessar niðurstöður ástandsnefndarinnar, sem svo var kölluð,
sýna að skýrsla hennar var lítið annað en endurrit af rannsókn-
arskýrslu Jóhönnu knudsen. Nefndin tók jafnvel óbeint undir grun-
semdir Jóhönnu um að konur sem sæjust „hópum saman sitjandi að
drykkju með setuliðsmönnum“ á Hótel Borg stunduðu vændi.
Lögreglan og bílstjórar hefðu sína sögu að segja um þetta atferli,
sem „vissulega myndi gera ljóst, hvílíkt hyldýpisfen ómenningar og
siðleysis gín við þessari þjóð“. Að einu leyti viku nefndarmenn þó
frá niðurstöðum Jóhönnu. Þeir sögðu íslenska karlmenn eiga mesta
sök á því að konur hefðu lent á villigötum vegna lúalegrar fram-
komu sinnar við þær. Þá hefðu hraðar samfélagsbreytingar og bágar
félagsaðstæður ýtt undir lausung og siðspillingu.
Nefndarmenn höfðu líkt og Jóhanna knudsen áhyggjur af börn-
um „ástandskvenna“. Á vegum kvennanna 500 væru að minnsta
kosti 255 börn (hermannabörn voru þá talin um 70) og mæður væru
129. Fjöldi þessara barna byggi augljóslega við „óhæf kjör og þarf
engum getum að því að leiða, hvers konar þegnar þau munu reyn -
ast“.104 enda þótt nefndin legði áherslu á að slæmar félags aðstæður
mæðra, svall þeirra og lágt menningarstig væri líklegt til að færa
samfélaginu gallaða þegna, var grunnt á kynþáttasjónarmiðinu eins
þór whitehead124
103 „Athugun á siðferðislegum vandamálum Reykjavíkur“ og „Skuggalegar
myndir af siðferði reykvískra kvenna“, Morgunblaðið 28. ágúst 1941, bls. 3, 6
og 5.
104 „Athugun á siðferðislegum vandamálum Reykjavíkur“ og „Skuggalegar
myndir af siðferði reykvískra kvenna“, Morgunblaðið 28. ágúst 1941, bls. 3, 6
og 5; Heilbrigðisskýrslur 1940, bls. 205.
105 „enn um siðferðisvandamálin“, Tíminn 12. september 1941, bls. 362; Unnur Birna
karlsdóttir, Mannkynbætur. Hugmyndir um bætta kynstofna hérlendis og erlendis á
19. og 20. öld (Reykjavík: Sagnfræðistofnun-Háskólaútgáfan 1998), bls. 103–111.
Saga haust 2013 NOTA_Saga haust 2004 - NOTA 23.6.2020 15:04 Page 124