Saga - 2013, Blaðsíða 130
telpur á glapstigum, „vandræðakonur“ og fullveðja konur, sem ekk-
ert höfðu til saka unnið.117 Þetta leiddi beint af vinnubrögðum
Jóhönnu knudsen, sem lagt hafði niðurstöður sínar upp í hendur
nefndarmanna og þeir gert að sínum. Gagnrýnisleysi þeirra á vinnu-
brögð Jóhönnu virðist einna helst mega skýra í ljósi aðstæðna og
eindreginnar þjóðernishyggju.
Dr. Símon Jóh. Ágústsson sálfræðingur, ráðunautur barna -
verndar nefndar Reykjavíkur, og Guðrún Guðlaugsdóttir, bæjar-
fulltrúi Sjálfstæðisflokksins (systir kristjáns ritstjóra), tóku í sama
streng og Vísir fyrir hönd nefndarinnar.118 Sjálfstæðismenn voru í
meirihluta í bæjarstjórn og þá um leið í nefndinni, sem starfaði náið
með Sigurði Magnússyni rannsóknarlögreglumanni.
Á fjölmennum fundi Stúdentafélags Reykjavíkur sneru þau bök-
um saman systkinin, Guðrún og kristján, og vinstri-jafnaðarmaður-
inn Laufey valdimarsdóttir, formaður kvenréttindafélags Íslands.
Hiti færðist í umræður og konurnar vöruðu eindregið við því að
ríkið brennimerkti stúlkur til æviloka með því að loka þær inni á
refsingarhælum. Þær töldu ástandsnefndina hafa vanvirt kvenþjóð -
ina og réttindi hennar og Laufey sagði karla hafa fyllst
„móðursýki“. Flestir þeirra sem fjölluðu opinberlega um
ástandsskýrsluna gagn rýndu hana með svipuðum rökum, en eink-
þór whitehead128
118 „Greinargerð ráðunauts barnaverndanefndar Reykjavíkur um „ástands-
málið““, Vísir 8. september 1941, bls. 3; „Fávita og barnaheimilinu Sólheimar
er prýðilega stjórnað. viðtal við frú Guðrúnu Guðlaugsdóttur“, Vísir 17. sept-
ember 1941, bls. 2.
119 „Umræðurnar um ástandsmálin á stúdentafundinum“, Alþýðublaðið 26. sept-
ember 1941, bls. 1–2; „Forsætisráðherra tilkynnir ráðstafanir í siðferðismál-
um“, Vísir 26. september 1941, bls. 2; Guðrún Brynjúlfs, „Hvaða rétt höfum
við konur?“, Nýtt dagblað 7. september 1941, bls. 2 og 4; Jónas Jónsson,
„„Ástandið“ í Reykjavík“, Tíminn 2. september 1941, bls. 350.
120 katrín Thoroddsen læknir var á meðal vinstrikvenna sem gagnrýndu
tillögur um meðferð á „ástandskonum“: „Önnur [tillagan] er sú, að stofnað
verði vændiskvennahús og rekið af ríki og bæ, til afnota fyrir aðþrengda
karlmenn, erlenda og innlenda … skal það kallast fegurra nafni en fyrri afd-
rep, þ.e. „Blíðusöluskáli“. Hin er á þá leið, að allar ungar stúlkur á aldrinum
14–18 ára verði færðar frá [eins og lömb frá ám], reknar á fjöll og geymdar
þar undir umsjá valinkunnra sæmdarkvenna svo tryggt sé að meydómur
þeirra spjallist ekki í ótíma. en bersyndugar konur séu settar í tugthús.“
(„Áróður og ofnæmi“, Melkorka I:1 (1. maí 1944), bls. 17.) Nokkru síðar slóst
katrín í hóp forystukvenna sem lögðust á sveif með Jóhönnu knudsen, sjá
bls. 136–137.
Saga haust 2013 NOTA_Saga haust 2004 - NOTA 23.6.2020 15:04 Page 128