Saga - 2013, Síða 139

á Íslandi fækkaði úr tæplega 40.000 mönnum í rösklega 8.000 menn
1944 og herafli Breta hyrfi að mestu úr landi, hélt Jóhanna knudsen
því fram að þúsundir kvenna og hundruð stúlkubarna væru í
ástandinu, sem færi hríðversnandi. Undir það tóku stuðningsmenn
hennar úr hópi áhrifafólks og forystukonur höfðu vaxandi áhyggjur
af fjölda óskilgetinna hermannabarna, sem væri ein hörmulegasta
birtingarmynd ástandsins.145
Deilurnar 1943–1945 voru framhald þess ágreinings sem upp
hafði komið 1941 um starfsaðferðir Jóhönnu og lagalegan rétt lög-
reglustjóra til rannsókna á siðferði bæjarbúa. Á meðan lögunum um
eftirlit með ungmennum var framfylgt 1942–1943 höfðu barna-
verndaryfirvöld og sakadómari unnið með ungmennaeftirlitinu, svo
sem þeim bar. eftir að þær stofnanir sem komið hafði verið á fót
samkvæmt þessum lögum týndu tölunni, kom áðurnefndur ágrein-
ingur hins vegar aftur upp á yfirborðið. einar Arnórsson hafði
fengið barnaverndaryfirvöldum sitt fyrra hlutverk og þau sættu sig
ekki við að deila því með ungmennaeftirliti lögreglunnar, undir
stjórnanda sem forystumenn barnaverndarnefndar lýstu yfir að
ástandið og yfirvöldin 137
víkur. Barnaverndarnefnd – Ýmislegt. 1932–1958. Askja nr. 23. kristín
Ólafsdóttir og Sigríður eiríksdóttir til barnaverndarnefndar 8. desember 1944.
Þrjár forystukonur beittu sér einkum í þessum málum: Sigríður eiríksdóttir,
for maður Félags íslenskra hjúkrunarkvenna, kristín Ólafsdóttir, sem verið
hafði trúnaðarlæknir upptökuhælisins í Reykjavík, og Aðalbjörg Sigurðar -
dóttir rithöfundur. Þá má nefna Helgu Sigurðardóttur, forstöðukonu
Húsmæðra kennaraskólans, Huldu Á. Stefánsdóttur, forstöðukonu
Húsmæðraskóla Reykjavíkur, Ragnheiði Jónsdóttur, forstöðukonu
kvennaskólans, og Svöfu Þórleifsdóttur, formann kvenfélagasambandsins.
Á meðal kunnra karlmanna sem lögðust á sömu sveif má nefna Agnar
kofoed-Hansen lögreglustjóra, Ármann Halldórsson skólastjóra
Miðbæjarskólans (dómara í ungmennadómi), séra Jakob Jónsson, Lúðvíg
Guðmundsson, skólastjóra Handíða- og myndlistaskólans, Pálma Hannesson,
rektor Menntaskólans í Reykjavík, séra Sigurbjörn einarsson, Sigurgeir
Sigurðsson biskup, vilmund Jónsson landlækni og vilhjálm Þ. Gíslason,
skólastjóra verslunarskólans.
146 Arnfinnur Jónsson, „Barnaverndarnefnd og kleppjárnsreykir“, Þjóðviljinn 11.
nóvember 1943, bls. 2 og 4; „Ungmennaeftirlitið“, Þjóðviljinn 27. nóvember
1943, bls. 2 og 5; „Svar við „leiðréttingum“ frk. knudsen“, Þjóðviljinn 1. des-
ember 1943, bls. 3 og 8; Guðrún Guðlaugsdóttir, „Ástandsmálin og Lúðvík
Guðmundsson“, Morgunblaðið 17. mars 1945, bls. 4–5; ÞÍ. Ue. B 1/23. Símon
Jóh. Ágústsson, f.h. barnaverndarnefndar til dómsmálaráðuneytisins, 16. des-
ember 1943. B/1-27. Símon Jóh. Ágústsson til dómsmálaráðuneytisins 17.
janúar 1944. B/1-33. einar Arnórsson til Agnars kofoed-Hansens 29. mars
Saga haust 2013 NOTA_Saga haust 2004 - NOTA 23.6.2020 15:04 Page 137