Saga - 2013, Page 149

heldur mikið á því í austnorsku lögunum.12 en í þeim vestnorsku,
Frostaþings- og Gulaþingslögum, hefur þótt ástæða til að festa það
á bók. Sjáum fyrst hvernig bannið hljóðar í handritsbrotinu af
„Ólafs gerð“ Gulaþingslaga:13
en ef maður ber út barn sitt heiðið [óskírt] og spillir [tortímir], þá skal
hann bæta mörkum þremur [24 aurum] biskupi. en ef spillir man
[þræll, ambátt] manna útlenskt barni sínu heiðnu, þá skal drottinn
[eigandi] bæta aurum sex biskupi og berja húð af og hafa bart [barið]
fyri fimmt [innan fimm daga] síðan hann er máli borinn [honum sagt
frá], eða kaupa húð hans [þrælsins, bendir til að átt sé við föður barns
frekar en móður] aurum þremur að biskupi.
Í Frostaþingslögum eru svipaðar reglur, og þá væntanlega frá sama
tímabili eða stigi réttarþróunar, en nánar lýst mismunandi atvik-
um:14
en ef maður slær út [ber út] barni sínu, gangi til skrifta og bæti viður
guð en biskupi þremur mörkum. … en ef barn verður út borið að
bónda ráði, gjaldi þrjár merkur biskupi. en ef bóndi kveður nei viður,
þá skal hann einn sverja að eigi var að hans ráði út slegið og gjaldi sex
aura ef nokkur bar sá út er hann átti að halda orði eða eiði fyrir … en
ef þræll slær út barni sínu að sínu ráði, gjaldi sex aura biskupi eða láti
húð sína. en biskups ármaður fái mann til að hýða hann nema drottinn
hans vilji leysa húð hans sex aurum.
Hér er þess að gæta að sá „maður“ sem ber út eigið barn gæti verið
hvort heldur móðir þess eða faðir, a.m.k. í samhengi Gulaþingslaga.
Frostaþingslög fara lengra út í smáatriðin og kemur þá í ljós að
málið snýst um ábyrgð húsráðanda, „bónda“. Fyrst ef hann ber út
barn sitt sjálfur. Síðan ef hann felur öðrum að bera út barn (hvort
sem hann á það sjálfur eða ekki), þá er refsing hans hin sama. ef
fylgir bölvun barni? 147
um barnaútburð enda hafi útborin börn jafnan verið drepin fyrst. Hvernig sem
fólk bar sig að við slíkt í raun og veru, þá skil ég lögin svo að menn hugsi sér
það sem sérstakt og afmarkað athæfi að „bera út“ barn eða „slá út“ barni. Sbr.
Brynju, bls. 109, sem bendir á að í skriftaboðum miðalda sé tíðum rætt um að
ungbörn séu, viljandi eða óviljandi, drepin, ekki að þau séu borin út.
13 Den eldre Gulatingslova. Norrøne tekster 16. Útg. Bjørn eithun, Magnus Rindal
og Tor Ulset (Osló: Riksarkivet 1994), bls. 186. eldri útg. í Norges gamle Love ind-
til 1387 (hér eftir NGL, aðgengileg vefútgáfa hjá Universitetet i Bergen,
Digitalarkivet, da2.uib.no/cgi-win/webbok.exe, nr. 109–113) Iv. Útg. Gustav
Storm (Christiania: s.n. 1885), bls. 5–6.
14 NGL I. Útg. R. keyser og P. A. Munch (Christiania: s.n. 1846), bls. 131. eftir AM
60 4to, norsku handriti frá um 1320.
Saga haust 2013 NOTA_Saga haust 2004 - NOTA 23.6.2020 15:04 Page 147